قرآن كریم در هزار و چهارصد سال پیش چنین آیه ای را عنوان می كند، آیه ای كه پیغمبر اكرم وقتی خواست بخشنامه و به اصطلاح متحدالمآل صادر كند و برای سران جهان آن روز بفرستد، آنگاه كه خطاب به ملتهایی كه اهل كتاب بودند می نوشت این آیه را انتخاب كرد: قُلْ یا اَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا اِلی كَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَكُمْ اَلّا نَعْبُدَ اِلَّا اللّهَ وَ لانُشْرِكَ بِهِ شَیْئاً وَ لایَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً اَرْباباً مِنْ دونِ اللّهِ [1]. بگو ای مردمی كه خودتان را پیرو یك كتاب آسمانی می دانید! بیایید جمع بشویم روی یك عقیده و فكر، آن فكری كه برای ما و شما همه علی السویّه خوب است؛ چه فكری؟ یگانگی خدا. غیر از خدا هیچ موجودی را پرستش نكنیم. برای خدا در پرستش شریك قائل نشویم.

بعد: تفاوت میان افراد بشر وجود نداشته باشد، بعضی خودشان را نسبت به بعضی دیگر ارباب و آقا ندانند و دیگران را نسبت به خودشان محكوم و اسیر و برده نشمارند. از نظر شعاری كدام اعلام آزادی است كه از این برتر و بالاتر است؟ از زبان موسی جمله ای نقل می كند. فرعون به موسی می گوید: اَلَمْ نُرَبِّكَ فینا وَلیداً وَ لَبِثْتَ فینا مِنْ عُمُرِكَ سِنینَ وَ فَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتی فَعَلْتَ وَ اَنْتَ مِنَ الْكافِرینَ [2]. ای موسای كافر نعمت، ای نمك نشناس! آیا تو همان آدمی نیستی كه ما تو را در خانه ی خودمان بزرگ كردیم؟ در خانه ی ما بزرگ شدی، سرِ سفره ی ما بزرگ شدی، حالا آمده ای مدعی ما شده ای؟ موسی در واقع به او می گوید: من چرا سر سفره ی شما بزرگ شدم؟ چه جریانی موجب شد كه من در خانه ی تو بزرگ بشوم؟ مگر جز استبداد تو و اینكه بنی اسرائیل را برده و بنده ی خودت می دانستی و خودت را حاكم بر جان و مال بنی اسرائیل و بر همه ی ما می دانستی چیزی بود؟ تو خون نوزادان پسر ما را مباح می شمردی، قهراً وقتی كه من از مادر زاده می شوم مرا تحویل دریا می دهند برای اینكه دریا مرا نگهداری كند. جامعه ای كه تو به وجود آورده بودی كه قادر نبود من را نگهداری كند، از ترس تو مرا در دریا قرار دادند، تو هم من را از دریا گرفتی؛ و بعلاوه مگر اینكه من سر سفره ی تو بزرگ شدم و از نان و نمك تو خوردم باید سبب بشود من پا روی حقیقت بگذارم و امضا بكنم كه تو بنی اسرائیل را بنده و برده ی خودت بدانی؟ ! وَ تِلْكَ نِعْمَةٌ تَمُنُّها عَلَیَّ اَنْ عَبَّدْتَ بَنی اِسرائیلَ [3] آیا این [نعمت ] منّتی شد كه تو داری به من می گذاری در مقابل اینكه بنی اسرائیل را برده و بنده ی خودت كرده ای؟ ! رسول خدا جمله ی عجیبی دارد. شما اگر شعاری درباره ی آزادی و حق طلبی، برتر و بالاتر و جاندارتر از این شعار پیدا كردید به من بگویید. علی علیه السلام می فرماید ما این جمله را از پیغمبر اكرم مكرر می شنیدیم. بعضی جمله هاست كه ما همین قدر می دانیم پیغمبر اكرم فرموده است، شاید هم یك بار بیشتر نفرموده باشد، ولی علی علیه السلام در حدیثی كه در اصول كافی و در نهج البلاغه در ضمن فرمانی كه به نام مالك اشتر نوشته است هست می فرماید كه من از پیغمبر مكرر این جمله را شنیدم كه: لَنْ تُقَدَّسَ اُمَّةٌ حَتّی یُؤْخَذَ لِلضَّعیفِ فیها حَقُّهُ مِنَ الْقَوِیِّ غَیْرَ مُتَعْتِعٍ [4] یعنی هرگز ملتی، امتی به مقام قداست و پاكی و بزرگی و بزرگواری نمی رسد- می گویند لَنْ علامت نفی تأبید است؛ یعنی محال است امتی، ملتی به بزرگی و قداست و پاكی و بزرگواری برسد- مگر آنكه آن ملت به این حال در بیاید كه ضعیف در مقابل قوی آزاد باشد، ضعیف حق خودش را از قوی بخواهد در حالی كه كوچكترین لكنتی به زبانش نمی آید، ضعیف در كمال جرئت و جسارت در مقابل قوی بایستد. پیغمبر ما می گوید تنها آن ملتی رستگار خواهد شد و به مقام قدس و طهارت می رسد كه این مقدار جسارت در افراد ضعیف در مقابل افراد قوی وجود داشته باشد. شما در كجای دنیا شعارهایی قویتر و نیرومندتر از این شعارها می توانید پیدا كنید؟ علی علیه السلام خطاب به فرزندش امام حسن مجتبی می فرماید: وَ لاتَكُنْ عَبْدَ غَیْرِكَ وَ قَدْ جَعَلَكَ اللّهُ حُرّاً [5] پسرك من! مبادا بنده ی دیگری باشی، خدا تو را آزاد آفریده است، این نعمت و موهبت خدادادی را قدر بدان، مبادا نعمت آزادی را از خودت سلب كنی. بنابراین اسلام از جنبه ی شعارهای آزادی نه تنها از دیگران كم و كسر ندارد، صد درجه بالاتر، قویتر، نیرومندتر و جاندارتر شعار داده است.

---