مسابقه دو چیز دارد: یكی عملی كه مورد مسابقه قرار می گیرد از قبیل دویدن یا كشتی یا وزنه برداشتن، و یكی هم جایزه و افتخاری كه به برنده ی مسابقه داده می شود. در جامعه هم كه میدان مسابقه است این دو جهت هست: یكی كار مورد مسابقه و یكی هم حظّ و بهره و نصیبی كه به اشخاص داده می شود. حالا آن امر مورد مسابقه باید چه چیز باشد و آن جایزه باید چه باشد؟ اینجاست كه اگر فی الجمله توجهی بشود مطلب حل می گردد و جواب سؤال داده می شود. اما امور مورد مسابقه همان چیزهاست كه به حال بشر مفید است، حیات اجتماعی بشر بسته به آن است. مسابقه باید در كارهای مفید به حال مردم باشد، در علم و فضیلت باشد، در تقوا و درستی باشد، در عقل و فهم و ادراك باشد، در سعی و عمل و كار و تولید و خدمت باشد. جایزه هایی كه به برندگان این مسابقه ها داده می شود همان حقوقی است كه به آنها به حسب مقدار كار و به حسب صلاحیت و لیاقت و زحمت و استحقاق تعلق می گیرد. اگر فهمیدیم كه حقوقی كه به افراد تعلق می گیرد در واقع مثل جایزه هایی است كه به شركت كنندگان در مسابقات داده می شود، مثل نمره هایی است كه به دانش آموزان بر سر امتحان می دهند، و اگر فهمیدیم كه مورد مسابقه چیست، تقدم و پیش افتادن در چه قسمتی ملاك است، در چه میدانی این افراد باید مسابقه بدهند، چه درسی را باید خوب امتحان بدهند و نمره بگیرند، مسابقه در كارهایی باشد كه دین آن كارها را خیر و عمل صالح خوانده؛ اگر این دو تا را فهمیدیم، خوب می فهمیم كه به چه كسی جایزه و نمره بدهیم و به چه كسی جایزه و نمره ندهیم، به چه كسی بیشتر بدهیم به چه كسی كمتر. اینكه در جلسات پیش گفتم حق و تكلیف در اسلام دوش به دوش یكدیگرند و از یكدیگر جدا نیستند، همین است. میدان مسابقه همان میدان وظیفه و تكلیف است. حقوق، همان بهره و نمره هایی است كه متناسب با مسابقه ی تكلیف و وظیفه، نصیب اشخاص باید بشود. اگر اصل همدوشی حق و تكلیف را در اسلام بشناسیم و این مطلب را درست درك كنیم كه اینكه می گوییم زندگی مسابقه است یعنی مسابقه ی انجام وظیفه و تكلیف (وَ اَنْ لَیْسَ لِلْاِنْسانِ اِلّا ما سَعی ) [1] و باز درست درك كنیم كه نتیجه و جایزه ی مسابقات همان بهره مند شدن از حقوق اجتماعی است؛ اگر اینها را خوب درك كنیم، به بزرگترین مبنای حقوق اجتماعی اسلام پی برده ایم و این مبنا مانند چراغی روشن راهنمای ما در همه ی مسائل خواهد بود و ما را از خیلی ظلمتها نجات خواهد داد.

---