اصل دومی كه از قرآن مجید در این زمینه می توان استنباط كرد صلاح و فساد اخلاق فردی است. جامعه از افراد تشكیل می شود. شخصیت افراد به اخلاق و خُلقیات و ملَكات و فضائلشان است. جامعه ای قابل بقاست كه افرادش دچار فساد اخلاق نباشند. افرادی كه به «راحتی» خو گرفته اند، به عیاشی و هرزگی خو گرفته اند، به قمار و شراب خو گرفته اند، به رشوه خو گرفته اند، به ربودن حقوق یكدیگر خو گرفته اند، به قساوت نسبت به یكدیگر خو گرفته اند افراد فاسدی هستند. وَ اِذا اَرَدْنا اَنْ نُهْلِكَ قَرْیَةً اَمَرْنا مُتْرَفیها فَفَسَقوا فیها فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْمیراً [1]. مسئله ی مترفین را طرح می كند. از ناحیه ی مترفین فسق و فجور و فساد اخلاق در جامعه راه پیدا می كند، پشت سرش هم به تعبیر قرآن تدمیر، هلاكت، از بین رفتن [است. ] جامعه از افراد ساخته می شود ولی [به این صورت كه ] از افراد تركیب می شود. یك مركّب اگر بخواهد در طبیعت به وجود بیاید، باید هم اجزای تشكیل دهنده ی آن سالم و صحیح باشد و فاسد نباشد و هم وقتی كه تركیب می شوند، به نسبت معینی تركیب شوند برای این كه یك مزاج (به اصطلاح قدما) پیدا شود و اینها یكدیگر را جذب و در یكدیگر تأثیر و تأثر كنند. اگر اجزای تشكیل دهنده فاسد باشد (مثل این كه ساختمانی را با آهنهای زنگ زده، آجرهای پوسیده، گچهای مرده و سیمانهای فاسد شده بسازند) این مركّب ساخته می شود ولی استحكام ندارد چون اجزای تشكیل دهنده اش فاسد است. [همچنین ] اگر اجزای تشكیل دهنده ی یك ساختمان درست باشد اما آن ملاطی كه می خواهد اینها را به یكدیگر مربوط كند فاسد باشد باز هم این ساختمان فاسد است. پس اصل دیگری كه قرآن مجید روی آن تكیه دارد و آن را خطری برای بقای یك قوم و یك امت می داند فساد اخلاق است. از نظر قرآن محال است قومی روی سعادت را ببیند و افرادش فاسدالاخلاق باشند. آیا می دانید ملتهایی كه می خواهند ملتهای دیگر را ضعیف و ناتوان كنند و استعمار نمایند از چه راهی وارد می شوند؟ راه فساد اخلاق؛ یعنی شروع می كنند به هزار وسیله اخلاق آن ملتها را فاسد كردن؛ مجلات فاسد كننده برای اینها می سازند، فیلمهای فاسد كننده برای اینها صادر می كنند، تشویق به مشروبخواری می كنند در حد اعلا، كلوپهای قمار [ایجاد می كنند] هر چه دلتان بخواهد، فحشاء، زنا و امثال اینها [را رواج می دهند] الی ماشاءاللّه، كه شرف در روح این مردم باقی نماند، چون هرچه انسان از این فسادها بیشتر مرتكب بشود آن احساس شرافت و عزت و انسانیت در او می میرد.

وقتی كه این امور در میان آنها بود، انسانهایی پوك و پوچ می شوند، انسانهایی كه جز برای شكم و دامنشان و جز برای زندگی روزمره فكر نمی كنند؛ حتی فكرشان فاسد می شود، نه فقط اخلاقشان فاسد می شود. و تاریخ چقدر از این [نمونه ها] نشان داده!

---

[1] . اسراء / 16.