قرآن درباره ی خصوصیات زیاد منافقین در این سوره بسیار بحث كرده است. از جمله
این است كه تكلیف اعمال این طبقه چه می شود؟ فرض این است كه اینها می آیند
مانند مسلمین نماز می خوانند و مانند مؤمنین واقعی احیاناً پول خرج می كنند، انفاق
می كنند، آیا عمل اینها قبول است یا قبول نیست؟ در این آیه بحث درباره ی این مطلب
است.
قُلْ اَنْفِقوا طَوْعاً اَوْ كَرْهاً لَنْ یُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ ای پیغمبر به اینها بگو می خواهید انفاق
كنید از روی رضا و رغبت و می خواهید انفاق كنید از روی اجبار، به هر گونه انفاق
كنید از شما قبول نمی شود. اینكه می فرماید «از روی رضا و رغبت» با توجه به اینكه
اینها در باطن ایمان ندارند، مقصود آن رغبتی كه یك مؤمن دارد نیست. گاهی اینها
از روی رضا انفاق می كنند ولی آن هم به خاطر مصلحتی است كه به نظرشان
می رسد: فعلاً مصلحت این است كه ما در اینجا این پول را بدهیم، كسی مجبورشان
نكرده؛ و گاهی ممكن است مأمور بیاید و به زور از آنها بگیرد. قرآن می گوید به
هرحال عمل شما مقبول نیست، شما چه به دست خودتان و به عنوان
مصلحت اندیشی بدهید و چه به زور، به هر حال عمل شما قبول نیست.
لَنْ یُتَقَبَّلَ
مِنْكُمْ هرگز از شما قبول نخواهد شد، چرا؟ در جمله ی بعد دلیلش را ذكر می كند و در
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 361
آیه ی بعد بیشتر توضیح و تفصیل می دهد. می فرماید:
اِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْماً فاسِقینَ به دلیل
اینكه شما مردمی فاسق و فاجر و خارج هستید، خدا از فاسقان كه قبول نمی كند،
مگر نه این است كه قرآن فرمود:
اِنَّما یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقینَ [1] خدا تنها از متقین
می پذیرد. آیه ی بعد را هم بخوانم و بعد توضیح بیشتری درباره ی قبول عمل عرض بكنم
كه عمل از چه كسی قبول می شود و از چه كسی قبول نمی شود.
در این آیه همین قدر قرآن می فرماید كه عمل شما، انفاق شما، پولی كه شما به
حسب ظاهر در راه خدا خرج می كنید، پولی كه در راه به ظاهر خیر مصرف می كنید
این پولها قبول نمی شود به دلیل اینكه شما فاسق هستید. در آیه ی بعد این جور
می فرماید:
وَ ما مَنَعَهُمْ اَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ اِلّا اَنَّهُمْ كَفَروا بِاللّهِ وَ بِرَسولِهِ هیچ چیزی
مانع از قبول عمل اینها نیست مگر این چیزها:
كَفَروا بِاللّهِ وَ بِرَسولِهِ به خدا ایمان
ندارند و به رسول خدا هم ایمان ندارند، نسبت به خداوند كفر و عناد می ورزند و
نسبت به رسول خدا هم همچنین؛ یعنی شرط قبول عمل ایمان است. در قرآن همیشه
می فرماید:
«اَلَّذینَ امَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ» كسانی كه ایمان دارند و عملشان صالح
است، یعنی عمل صالح به تنهایی كافی نیست، ایمان هم به تنهایی كافی نیست.
ایمان شرط قبول عمل است، باید ایمان باشد كه بر اساس آن ایمان انسان عمل
صالح انجام بدهد. بعد قرآن چیز دیگر هم ذكر می كند:
وَ لا یَأْتونَ الصَّلوةَ اِلّا وَ هُمْ
كُسالی وَ لا یُنْفِقونَ اِلّا وَ هُمْ كارِهونَ. بعد از ایمان، دو عمل است كه اینها ركن هستند:
یكی نماز است و دیگری زكات، مال را در راه خدا دادن. قرآن می گوید دلیل دیگرِ
این كه خدا [انفاق را] از اینها نمی پذیرد این است: اینها هر وقت كه می خواهند نماز
بخوانند نماز را از روی كسالت و بی میلی و بی نشاطی و از روی زور می خوانند، كأنه
این یك عمل خیلی شاقّی است كه به اینها تحمیل شده است. این علامت نفاق
است.