مقصود از «اعمی » چیست؟ آیا مقصود كسی است كه در این دنیا چشم سر نداشته
باشد؟ این كه برای كسی جرم نمی شود، و چقدر اولیاءاللّه بوده اند كه چشم نداشته اند.
مرحوم سید احمد كربلایی یكی از بزرگان بوده است. نامه هایی میان ایشان و
عالم بسیار بزرگ مرحوم حاج شیخ محمدحسین اصفهانی (رضوان اللّه علیه) استادِ
علامه ی طباطبایی رد و بدل شده است. گفتند مرحوم آقا سید احمد یك چشمش كور
بوده. علامه ی طباطبایی (سلّمه اللّه تعالی) نقل می كردند كه او در آخرین نامه اش
می نویسد: «دوست دارم كه چشم دیگرم هم كور بشود كه جز او دیگر چیزی را
نبینم. » یك چنین كوری از هر بینایی بیناتر است.
ابوبصیر از اصحاب حضرت باقر و حضرت صادق علیهما السلام است و كور بوده
[1].
روزی حضرت باقر علیه السلام با بعضی از اصحاب در مسجد مدینه نشسته بودند. حضرت
عملی را انجام دادند كه ممكن است شما تعجب كنید، ولی تعجب نكنید كه این را
خیلی از شیعیان كوچكشان هم دارند (من سراغ دارم) . حضرت به آنهایی كه آنجا
بودند فرمود كه من الآن اینجا همین طور كه نشسته ام مخفی می شوم، هركسی كه
می آید از او سراغ مرا بگیرید، ببینید چه جواب می دهد؟ افرادی آمدند و اینها
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 529
می پرسیدند: از ابی جعفر سراغی داری؟ می گفتند: نه (امام نشسته بود و آنها
نمی دیدند) . ابوبصیر كور وارد شد. حضرت اشاره كرد، فرمود: از این بپرسید. گفتند:
ابوبصیر! از ابی جعفر خبری داری؟ گفت: پس این خورشید تابان چیست كه اینجا
نشسته؟ !
این، مقام انسان را نشان می دهد كه در انسان حسهایی وجود دارد
[2] كه اگر آنها
را تربیت كند، چیزهایی را می بیند كه هیچ بینای سری آن چیزها را نمی بیند.
پس آیه ی قرآن كه می فرماید:
مَنْ كانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی اَلْآخِرَةِ أَعْمی وَ أَضَلُّ
سَبِیلاً چه می خواهد بگوید؟ هركس در این دنیا كور باشد در آن دنیا كورتر است.
نمی خواهد بفرماید كسی كه چشم سرش كور باشد چنین است (العیاذ باللّه) .
ابن امّ مكتوم از اصحاب حضرت رسول صلی الله علیه و آله كور بود. داستان سوره ی «عبس» را
بعضی گفته اند مربوط به خود حضرت رسول است، بعضی گفته اند مربوط به عثمان
است و بعضی گفته اند حضرت رسول به اعتبار این كه سرگرم هدایت دیگران بودند
این كار را كردند، یعنی وقتی او (ابن امّ مكتوم) وارد شد، حضرت آن احترامی را كه
شایسته ی او بود بجا نیاوردند به واسطه ی این كه سرگرم هدایت دیگران بودند (بعضی
گفته اند نه، منظور عثمان است و او تكبر كرد) . به هرحال آیه ی قرآن نازل شد:
عَبَسَ وَ
تَوَلّی. `أَنْ جاءَهُ اَلْأَعْمی [3] آن شخص (رسول اكرم و یا كس دیگر) چهره ی خود را عبوس
كرد، رویش را ترش كرد و پشت كرد كه كوری وارد شد، چرا؟ ! كوریِ ظاهر كه عیبی
شمرده نمی شود.
پس قرآن كه می گوید: هركه در این جهان كور باشد در آن جهان كورتر است،
خودش می خواهد برساند كه ای مسلمان! تو تنها همین چشم سر نیستی، كوشش
كن چشم دلت باز شود.
قرآن كریم در آیه ای دیگر می فرماید:
وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ اَلْقِیامَةِ أَعْمی آن كه از یاد من اعراض كند، آن كه خدا- آن نور آسمان و
زمین- را فراموش كند، آن كه درِ خانه ی دل خودش را بر این نور ببندد و خانه ی دل
خودش را تاریك نگه دارد، اثرش در این دنیا این است كه همیشه در زندگی
احساس فشار می كند، ثروت و سلطنت دنیا را هم كه به او بدهند باز هم در فشار
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 530
است؛ و اما در آخرت، ما او را كور محشور می كنیم و او در آخرت به ما اعتراض
می كند، می گوید:
رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی اَعْمی وَ قَدْ كُنْتُ بَصیراً پروردگارا! من كه در دنیا
چشم داشتم، چرا مرا كور به این دنیا آوردی؟ می دانید به او چه جواب می دهند؟
جواب می دهند كه بینایی آن دنیا به درد این دنیا نمی خورد، اینجا یك بینایی
دیگری لازم دارد كه باید در آنجا به دست می آوردی:
قالَ كَذلِكَ اَتَتْكَ ایاتُنا فَنَسیتَها
وَ كَذلِكَ الْیَوْمَ تُنْسی [4] تو آن چشم بینا را در دنیا پیدا نكردی كه آیات ما را ببینی.
آیات ما جلوی چشمت بود و نمی دیدی، كور بودی، طبعاً اینجا هم كوری. هركه در
دنیا چشم باطن داشته باشد اینجا هم چشم دارد، چشم ظاهر كه ملاك نیست.
در آیه ای از سوره ی مباركه ی حدید
[5] نیز صحنه ای از قیامت را بیان می كند:
یَوْمَ
یَقولُ الْمُنافِقونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذینَ امَنُوا انْظُرونا نَقْتَبِسْ مِنْ نورِكُمْ مردان و زنان منافق در
قیامت اهل ایمان را می بینند كه با چراغ و نورانی وارد می شوند [در حالی كه ]
خودشان تاریكند و بی چراغ. اینها به مؤمنین رو می كنند و می گویند: التفاتی به ما
بكنید كه ما از نور شما استفاده كنیم. مؤمنین جواب می دهند: متأسفانه این نور برای
غیر، قابل استفاده نیست:
قیلَ ارْجِعوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسوا نوراً این نور را در دنیا باید
به دست آورد؛ برگردید به دنیا، از آنجا نور را باید به دست آورید، این چراغی است
كه آنجا باید به دست آورد.
فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فیهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ [6]. دو نفر در
قیامت ممكن است دوش به دوش یكدیگر راه بروند در حالی كه برای یكی جهان
روشنِ روشن باشد، همه جا روشن باشد، و آن دیگری همه جا را تاریك می بیند؛
برای این كه آن چراغ، چراغ باطن است. هر كسی كه آن چراغ در باطنش روشن
باشد، به نور آسمان و زمین روشن باشد، به نور خدا روشن باشد، همه چیز برای او
روشن است، و آن كه چراغ قلبش خاموش و تاریك است همه جا را تاریك
می بیند، دائماً به این و آن التماس می كند كه همسایه! از آن نورت به ما هم به قرض
بده، می گویند متأسفانه قرض دادنی نیست.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 531
[1] . در اصفهان مؤسسه ای تأسیس كرده اند برای دستگیری از كوران، اسم خوبی برایش انتخاب كرده اند: «مؤسسه ی ابابصیر» . چون ابوبصیر كور بوده، اصفهانیهای خوش ذوق اسم این مؤسسه را «مؤسسه ی ابابصیر» گذاشته اند.
[2]
. اگر در قدیم مردم [از این سخن ] تعجب می كردند و می گفتند پنج حس بیشتر نداریم، امروز ثابت شده كه حواس دیگری هم در انسان هست، لااقل بالقوّه هست و می تواند وجود داشته باشد.
[5]
. آن آیه هم عجیب است. اصلاً قرآن همه اش عجیب است، واقعاً قرآن سراسرش معارف منظم ومرتب است، درست نشان می دهد كه قرآن از عالمِ جان آمده و كتابِ جان است.