یك سلسله حوادث بسیار مهم، نه در زمین و نه به اصطلاح در آسمان (به معنای مثلاً
ماه و خورشید و ستارگان) بلكه در این جوّی كه بر زمین احاطه كرده، در این قشری
از هوا كه بر زمین احاطه كرده است رخ می دهد كه اینها را «كائنات جوّیّه» می گویند؛
همین تشكیل ابر در این فضا، حركت بادها، ریزش باران و برف و تگرگ، طوفانها و
انقلابها كه گاهی تبدیل به یك نقمت و بلا می شود، ولی به هرحال این حوادث یك
سلسله چیزهایی است كه زندگی جاندارها و از آن جمله انسان بستگی به اینها
دارد. اگر باد نمی بود و هوا ساكن مطلق می بود، مثل یك حوض آب صد درصد آرام
كه هیچ تكانی به آن وارد نشود، آیا امكان زندگی برای بشر در هیچ نقطه ای حتی
منطقه های معتدله بود؟ نه. خیلی واضح است كه اگر ابر و باران نمی بود گیاه و حیوان
و انسانی نبود. من خودم نشمرده ام ولی بعضیها كه شمرده اند مدعی هستند كه در
105 آیه ی قرآن از باد و ابر و باران و تگرگ و امثال اینها سخن رفته است.
علم كائنات جوّی هم مانند همه ی علوم دیگر تدریجاً توسعه پیدا كرده است و
مخصوصاً بعد از اختراع و كشف وسائل جدید شناختن حوادثی كه در جوّ رخ
می دهد برای علما خیلی آسان تر شده است. مثلاً برای یك عالمِ هزار سال پیش
مطالعه كردن ابرها كار بسیار مشكلی بود. گاهی چون می دیدند كه بعضی از ابرها از
كوهها هم پایین تر می آید، می رفتند بالای كوهها- چه مسافرت پر زحمتی- كه از
آنجا وضع ابرها را مشاهده كنند. بوعلی می گوید من مكرر خودم در جاهایی قرار
گرفته ام كه دیده ام ابر پایین تر از جایی است كه من قرار گرفته ام. یا در این كه ابر از
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 534
چه تشكیل می شود، او در یكی از نوشته های خودش می گوید كه در یكی از
مسافرتها این مطلب برای من روشن شد كه ابر گاهی از خود هوا به وجود می آید نه
بخار آب (چون در قدیم می گفتند ابر فقط و فقط بخار است) و امروز هم این مطلب
ثابت است كه به طور كلی ابر عبارت است از خودِ هوای اشباع شده از بخار آب.
حالا كه این وسائل پیدا شده، هواپیمای جت سوار می شوند (همین جتهای
معمولی كه ما سوار می شویم و همین مسافرتهای معمولی را می رویم) و از ابرها
خیلی بالاتر می روند، كه وقتی انسان نگاه می كند خیال می كند روی زمین برف
زیادی آمده است؛ یا با پیدایش وسائل رادیویی، مخابراتی و غیره، كشفیات تازه ای
در زمینه ی ابر و باد و باران شده است.
با این كه قرآن دنبال هدف خودش است
[1] ولی تعبیراتی كه قرآن در باب باد و
باران و ابر و تگرگ و امثال اینها كرده است، برای كسانی كه با تحقیقات علمیِ
مخصوصاً عصر جدید آشنا هستند خیلی اعجاب آمیز و بلكه اعجازآمیز از كار
درآمده است و من مخصوصاً آقایان
[2] و بالخصوص طبقه ی دانشجو را توصیه می كنم
كه كتابی را كه چند سال پیش منتشر شده است به نام
باد و باران در قرآن در این
زمینه مطالعه كنند. این كتاب دارای دو بخش است: در یك بخش جریان حركت
بادها و تشكیل ابرها و ریزش باران و پیدایش تگرگ و این جور چیزها را بر اساس
آخرین نظریات علمی امروز بیان می كند، و در بخش دوم آیات قرآن در این زمینه
را یك یك ذكر می كند، و وقتی انسان مطالعه می كند حقیقتاً دچار اعجاب و شگفتی
می شود و به قول آن كتاب، انسان احساس می كند كه این تعبیرات به طور قطع از
یك منبع آگاهیِ دیگری [است ] كه نه فقط پیغمبر به عنوان یك فرد بشر امكان
نداشته به این مسائل آگاه باشد، اصلاً بشر گذشته تا نیم قرن اخیر از این جور مسائل
اطلاع نداشته است، و به هرحال تعبیرات قرآن تعبیرات خاصی است.
ما دو آیه در قرآن داریم كه این دو آیه خیلی به هم نزدیك است، یعنی مثل این
است كه دو آیه مجموعاً یك آیه باشند با اندك اختلافی. یكی همین آیه ی 43 سوره ی
نور است كه می فرماید:
اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللّهَ یُزْجی سَحاباً ثُمَّ یُؤَلِّفُ بَیْنَهُ ثُمَّ یَجْعَلُهُ رُكاماً فَتَرَی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 535
اَلْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ ، یكی هم آیه ی چهل و هشتم از سوره ی روم است كه می فرماید:
اَللّهُ اَلَّذِی یُرْسِلُ اَلرِّیاحَ فَتُثِیرُ سَحاباً فَیَبْسُطُهُ فِی اَلسَّماءِ كَیْفَ یَشاءُ وَ یَجْعَلُهُ كِسَفاً فَتَرَی اَلْوَدْقَ
یَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ. حال من هر دو آیه را یك ترجمه ی ظاهری می كنم.
[1]
. قرآن همیشه در هر چیزی توحید را جستجو می كند، می خواهد یك پلی میان انسان و خدا بزند، یك راه ارتباطی میان خدا و انسان برقرار كند؛ هدف قرآن همین است.