تا اینجا صفحه ی بهشت و بهشتیان بود، حالا صفحه ی جهنمی ها شروع می شود: «
اِنَّ
الُْمجْرِمینَ فی عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدونَ» مجرمان، گنهكاران (البته مقصود گروهی از گنهكاران
هستند كه خود قرآن معین كرده) در عذاب جهنم جاوید می مانند. آنجا راجع به آنها
فرمود: «
اَنْتُمْ فیها خالِدونَ» ، اینجا به صورت غیاب ذكر می كند. مفسرین، اینجا این
مطلب را عنوان كرده اند كه مقصود از «مجرم» چیست؟ آیا مقصود از «مجرم»
خصوص كافر است، خصوص مشرك است؟ نه، چون اولاً كلمه ی «مجرم» یعنی
گنهكار، و ثانیاً خود قرآن خلود را منحصر به كفار نكرده، مسلمان هم در اثر بعضی
از گناهان ممكن است خالد در جهنم باشد. در قتل عمد، صریح آیه ی قرآن است، اگر
كسی نفس محترمی را بكشد و توبه نكند و از این دنیا برود او خالد در جهنم است.
پس ضرورتی ندارد كه ما بگوییم [مقصود از «مجرم» مشرك است. ] ظاهر آیه هم
كه [مفید] «مشرك» نیست. «
لا یُفَتَّرُ عَنْهُمْ» تخفیفی داده نمی شود، اول و آخرش یك
جور است، نه این است كه اولش سخت است، بعد تخفیف و تخفیف؛ نه، «
لا یُفَتَّرُ
عَنْهُمْ وَ هُمْ فیهِ مُبْلِسونَ» و اینها در آنجا ناامیدند. یك عذاب، یك رنج برای انسان،
هرچه شدید باشد یك طرف، امید نداشتن به خلاص شدن یك طرف. اگر انسان
دچار شدیدترین رنجها باشد ولی یك برق امیدی در آن نهایت [باشد كه ] خوب
این بالأخره تمام می شود، هرچه هست تمام می شود، [تحمل آن رنج برایش آسانتر
است. ] این عذاب، جسمی است، آن یكی روحی است؛ و بدتر از آن عذاب جسمی،
این یأس و ناامیدی ای است كه از نظر روحی دارند كه پایان پذیر نیست.