این توأم شدن شك با لعب تصادفی نیست. خدا تضمین كرده است كه اگر انسان
طالب حقیقت باشد راه را به او بنمایاند. این، تضمین قطعی است: «
وَ اَلَّذِینَ جاهَدُوا
فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اَللّهَ لَمَعَ اَلْمُحْسِنِینَ» [1] كسانی كه در راه ما بكوشند (همان شأن
ربوبیت پروردگار است) ، شأن ربوبیت ما، شأن هادویّت ما اقتضا می كند كه راهها را
به آنها بنمایانیم. پس اساس مطلب این است كه انسان خالصانه و مخلصانه،
حق خواه و حق جو و حق طلب باشد و جدی باشد و به جد بخواهد. اما اگر انسان
می خواهد همه چیز را با حالت لعب و شوخی و غیر جدی تلقی كند این شكِ توأم با
لعب است. شكِ توأم با لعب هرگز رفع شدنی نیست. خداوند انسان را برای
مسخرگی و اینكه هر چیزی را غیر جدی بگیرد نیافریده، خدا انسان را آفریده كه
همه چیز را جدی بگیرد. افرادی واقعاً همیشه در حال شك در مسائل دینی به سر
می برند ولی هر وقت هم مسئله به آنها عرضه بشود شروع می كنند آن را با حالت
مسخره چی گری تلقی كردن. این است كه تا آخر عمر به همین حالت باقی می مانند و
این دیگر بیماریِ چاره ناپذیر است. چون بیماریِ چاره ناپذیر است [قرآن ]
می گوید پس رهایشان كن، حالا منتظر باش جریانهایی را كه در آینده است. چه
جریانهایی؟ «
فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی اَلسَّماءُ بِدُخانٍ مُبِینٍ » ای پیغمبر منتظر آن روز باش كه
آسمان دود روشنی را بیاورد. مقصود این است كه فضای آسمان پر از دود بشود.
راجع به اینكه قرآن در این آیه چه می خواهد بگوید، مفسرین دو سه جور نظر
داده اند.
یكی اینكه گفته اند این آیه اشاره به یك حادثه ی واقع شده در زمان پیغمبر اكرم
است، یعنی در آن زمان كه آیه آمد واقع نشده بود ولی بعد واقع شد، چون نوشته اند
پیغمبر اكرم یك بار نفرین فرمود به قریش كه اذیت می كردند، فرمود: «اَللّهُمَّ اجْعَلْ سِنیهِمْ كَسِنی یوسُف»
[2] خدایا قحطی ای مانند قحطی یوسف برای اینها بفرست.
سرزمین مكه هم كه سرزمین ضعیفی است؛ یك سال، دو سال كه بگذرد و اینها در
مضیقه قرار بگیرند خیلی وضعشان بد می شود. اینها گرفتار به اصطلاح مَجاعَه شدند
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 637
و خیلی بر اینها سخت گذشت به گونه ای كه گرسنگی به معنی واقعی چنان بر اینها
فشار آورد كه دنبال استخوان و توت خشكیده و چیزهایی كه هرگز نمی خوردند
رفتند. به گونه ای شد كه اینها وقتی به آسمان نگاه می كردند همه چیز را تاریك
می دیدند. از ابن مسعود نقل كرده اند كه گفته است این آیه نظر به این قضیه دارد. البته
منافاتی ندارد كه این قضیه واقع شده باشد یعنی چنین مجاعه ای بوده، ولی اینكه آیا
این آیه ناظر به این قضیه است یا نه، محل بحث است. اكثر مفسرین این تفسیر ابن
مسعود را قبول نكرده اند.
دو تفسیر دیگر شده است. یك تفسیر گفته است مقصود قیامت است كه در
قیامت چنین خواهد شد. این تفسیر خیلی ضعیف است چون آیات بعد درست ضد
این مطلب را می گوید.
[2] . بحارالانوار، ج 16 / ص 411.