قرآن از اینجا شروع می كند: رحمن (خدای رحمن) قرآن را تعلیم داد، كه همان
تعلیمش عین تنزیلش است (قرآن را به بشر فرود آورد) . بعد از این است كه
می فرماید: «
خَلَقَ اَلْإِنْسانَ » . نفرمود: «اَلرَّحْمنُ خَلَقَ الْاِنْسانَ عَلَّمَ الْقُرْانَ» با اینكه
انسان این طور فكر می كند كه طبق قاعده باید بگوید كه خدای رحمن انسان را
آفرید و قرآن را تعلیم داد. از نظر انسان اگر حساب كنیم اول انسان آفریده می شود،
بعد انسان قرآن و هرچیز دیگر را می آموزد. خلقت انسان بر آموختن انسان قرآن را،
تقدم دارد، و بلكه به حسابی (اگر كسی بگوید كه قرآن جز همین الفاظ نیست) بر
خلقت قرآن هم تقدم دارد چون قرآن بعد از اینكه پیغمبر خلق شده و سال چهلم
تولد او فرا رسیده است در طول 23 سال خلق شده است. ولی در اینجا تعلیم قرآن
بر خلقت انسان مقدّم شده است. یك وجه آن- كه همه ی مفسرین قبول دارند- این
است كه می خواهد به این بیان اهمیت فوق العاده ی این نعمت را ذكر كند كه این نعمتِ
هدایت به وسیله ی قرآن، آنقدر اهمیت دارد كه باید قبل از نعمت خلقت ذكر شود. و اما
یك وجه دیگر- همین طور كه عرض كردم و بعضی از مفسرین گفته اند- این است
كه در اینجا عنایت دیگری است به تقدم وجودی قرآن بر انسان به آن نوع وجودی
كه غیر از وجود الفاظش است. پس باز اول قرآن خلق شده است و بعد انسان. به هر
حال نكته ای كه برای ما عملاً آموزنده است توجه به اهمیت این نعمت بزرگ یعنی
نعمت قرآن است و اهمیت نعمت علم و تعلیم به طور كلّی. گو اینكه اینجا تعلیم قرآن
[ذكر شده ] است ولی بالاخره تعلیم است و باب، باب علم است.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 31
در سوره ی «اقرأ» نیز این طور می خوانیم: «
اِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ اَلَّذِی خَلَقَ. `خَلَقَ اَلْإِنْسانَ
مِنْ عَلَقٍ. `اِقْرَأْ وَ رَبُّكَ اَلْأَكْرَمُ. `اَلَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ. `عَلَّمَ اَلْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ» [1]. آنجا هم سخن
از خلقت و تعلیم است ولی در آنجا چون سخن از تعلیم قرآن بالخصوص نیست
(
عَلَّمَ اَلْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ انسان را چیزی كه نمی دانست آموخت،
عَلَّمَ بِالْقَلَمِ قلم را به
انسان آموخت، نوشتن را به انسان آموخت) قهراً خلقت مقدم است بر تعلیم و تعلّم؛
اول خلقت انسان یاد شده، بعد تعلیم و تعلّم. اما اینجا كه سخن از تعلیم قرآن است،
تشریف و احترام و اهمیت و عظمت قرآن اقتضا كرده است كه ترتیب در جهت
عكس قرار بگیرد، اول سخن از تعلیم بیاید بعد سخن از خلقت.