می دهم كه این آیه ناظر به دنیا باشد چون هنوز وارد عالم قیامت نشده ایم، وعده ی قیامت است (سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَیُّهَ اَلثَّقَلانِ ) . آیه وقتی می خواهد بگوید كه خواهیم رسید به وقتی كه در آن وقت كیفر و پاداشی هست، می گوید پس الآن چنین چیزی هست، اگر می توانید از ملك خدا خارج شوید كه كار به آنجاها نكشد خارج شوید؛ اگر می توانید از اقطار آسمانها و زمین خارج شوید، خارج شوید، ولی این كه یك امر عملی نیست، از قانون خدا و از ملك خدا كه نمی شود بیرون رفت. ملك خدا یعنی ملك وجود. هر جا كه بروید ملك وجود است و هر جا كه بروید ملك خداست.

پس همه جا حوزه ی قدرت الهی است. چون همه جا حوزه ی قدرت الهی است همه جا حوزه ی قانون الهی است و قانون الهی برای انسانهاست، یعنی قانون پاداش و كیفر، عمل و عكس العمل. وقتی كه می فرماید: «لا تَنْفُذُونَ إِلاّ بِسُلْطانٍ » كأ نّه اینجا یك سؤال پیش می آید: ما كه نمی توانیم از این عالم آسمانها و زمین بیرون برویم؛ آیا قدرتی هم نیست كه ما را از این آسمان و زمین (اینجایی كه ما الآن هستیم، این عالم محسوس ما) بیرون ببرد؟ (و عالمی ماورای این عالمها و مافوق آسمانها و زمین هم هست كه در واقع عالم ربوبیّت است. ) می گوید: «إِلاّ بِسُلْطانٍ » بله اگر شما به آن مقام برسید، اصلاً مقام شما مقام مافوق آسمانها و زمین خواهد شد. این همان است كه گفت:

آن كه رست از جهان فدك چه كند

آن كه جست از جهت فلك چه كند

مسأله ای است كه آیا انسان می رسد به مقامی كه از جهات بیرون برود؟ اقطار آسمانها و زمین، عالم جهات است یعنی عالم ابعاد است. مسلّماً اگر انسان بخواهد در این جهات حركت كند هیچ گاه خارج نمی شود. من می خواهم از این طرف بروم تا خارج شوم، هر چه بروم مُلك خداست؛ از این جهت خارج شوم، باز مُلك خداست؛ از این جهت هم همین طور. ولی ممكن است انسان به مرحله ای برسد كه از جهت خارج باشد، اصلاً مافوق جهت باشد. اینجا دیگر برای او آسمان و زمین به شكلی مطرح نیست. آیه در واقع می خواهد به این مطلب اشاره كند كه خدا یك چنین قدرتی هم دارد كه بعضی انسانها اصلاً از جهت خارج می شوند یعنی مافوق جهت قرار می گیرند.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 65