وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ. `فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. `ذَواتا أَفْنانٍ. `فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. `فِیهِما عَیْنانِ تَجْرِیانِ. `فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. `فِیهِما مِنْ كُلِّ فاكِهَةٍ زَوْجانِ. `فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. `مُتَّكِئِینَ عَلی فُرُشٍ بَطائِنُها مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَ جَنَی اَلْجَنَّتَیْنِ دانٍ. `فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. `فِیهِنَّ قاصِراتُ اَلطَّرْفِ لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ. `فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. `كَأَنَّهُنَّ اَلْیاقُوتُ وَ اَلْمَرْجانُ. `فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ [1].

چند آیه ای كه قبل از این آیات در جلسه ی پیش خواندیم راجع به اهل عذاب بود و از اینجا تا آخر سوره راجع به اهل نعیم در آخرت است. از اینجا شروع می شود كه «وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ » برای كسانی كه مقام پروردگار خود را بترسند دو جنت

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 71

است، دو بهشت است. تعبیر قرآن این است: كسانی كه از مقام پروردگار بترسند.

تعبیر این نیست: كسانی كه از پروردگار بترسند. «از پروردگار بترسند» یك معنای اعمّی است. از چه چیز پروردگار بترسند؟ كسانی كه از عقاب پروردگار هم می ترسند باز از پروردگار می ترسند، اما «كسانی كه از مقام پروردگار بترسند» (مقام یعنی جایگاه، مرتبه) معنی دیگری دارد و در آن، مفهوم معرفت خوابیده است.

كسانی كه خدا را می شناسند و مرتبه ی الوهیّت را درك می كنند و چون مرتبه ی الوهیّت را درك می كنند در آنجا احساس عظمت می كنند و در غیر پروردگار (از خود و هرچه هست، ماسوای پروردگار) احساس حقارت می كنند؛ در واقع كسانی كه به عظمت الهی پی می برند و خشیت و خوف آن عظمت، هیبت الهی در دل آنها جا دارد، برای اینها دو بهشت است. ولی قرآن هیچ توضیح نمی دهد كه آن دو بهشت چگونه دو بهشتی است.

مفسرین در باره ی این دو بهشت احتمالاتی داده اند كه شاید از همه ی آنها معقولتر این است كه بهشتی روحانی و بهشتی جسمانی. بهشت جسمانی یعنی بهشتی كه اولاً جسم است مانند همین دنیا، البته با این تفاوت كه جسم آن جهان با جسم این جهان متفاوت است. این مطلب را امروز مخصوصاً باید توضیح بدهیم.

[1] . الرحمن / 46- 59.