بسم اللّه الرحمن الرحیم
إِذا وَقَعَتِ اَلْواقِعَةُ. `لَیْسَ لِوَقْعَتِها كاذِبَةٌ. `خافِضَةٌ رافِعَةٌ. `إِذا رُجَّتِ اَلْأَرْضُ رَجًّا. `وَ بُسَّتِ اَلْجِبالُ بَسًّا. `فَكانَتْ هَباءً مُنْبَثًّا. `وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً. `فَأَصْحابُ اَلْمَیْمَنَةِ
ما أَصْحابُ اَلْمَیْمَنَةِ. `وَ أَصْحابُ اَلْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ اَلْمَشْئَمَةِ. `وَ اَلسّابِقُونَ
اَلسّابِقُونَ. `أُولئِكَ اَلْمُقَرَّبُونَ. `فِی جَنّاتِ اَلنَّعِیمِ. `ثُلَّةٌ مِنَ اَلْأَوَّلِینَ. `وَ قَلِیلٌ مِنَ
اَلْآخِرِینَ [1].
سوره ی مباركه ی واقعه است كه به نام «واقعه» هم نامیده شده است. تقریباً می توان گفت
كه تمام این سوره مربوط به قیامت است. اینچنین شروع می شود: «
إِذا وَقَعَتِ اَلْواقِعَةُ»
آنگاه كه واقع شد «واقع شده» . كلمه ی «وقوع» ، ظاهراً كلمه ی دیگری وجود نداشته
باشد كه معنایش از خودش روشنتر باشد. با هر كلمه ی دیگری بخواهیم آن را تفسیر
كنیم باز به اندازه ی خودش یا بیشتر از خودش روشن نیست. گاهی می گویند وقوع
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 86
یعنی حدوث. ولی وقوع با حدوث متفاوت است. هر وقت «حدوث» گفته شود
عنایت به این است كه یك چیزی كه نبود بعد وجود پیدا كرد. می گویند حدوث یعنی
وجودِ بعد از عدم. ولی در «وقوع» این جهت قید نشده، یعنی شی ء اگر وجود بعد از
عدم پیدا كند وقوع پیدا كرده است و اگر وجودش بعد از عدم هم نباشد باز واقعیت و
واقع است. در اصطلاح قدیم خودمان و مخصوصاً در اصطلاح جدید، كلمه ی
«واقعیت» زیاد استعمال می شود، می گویند واقعیت یعنی حقیقت قطع نظر از تصور و
فكر ما یعنی قطع نظر از اینكه ما بدانیم كه آن هست یا نیست؛ آن را می گوییم
واقعیتی است، یعنی خودش فی حدّ ذاته وجود دارد، حقیقت دارد. اینجا كه راجع به
قیامت، تعبیر به «واقعه» می شود یعنی امری محقَّق و امری موجود، كما اینكه در آیه ی
دیگر تعبیر به «حاقّه» شده است: «
اَلْحَاقَّةُ. `مَا اَلْحَاقَّةُ» [2]. می شود گفت كه در این
تعبیرات این معنا نهفته است كه شما به قیامت به چشم یك امری كه واقع نشده است
و در آینده باید واقع شود نگاه نكنید، آن را یك امر واقع شده بدانید، حال یا از آن
جهت كه به تعبیر بعضی آنچنان قطعیّ الوقوع است كه باید آن را واقع شده فرض كنید
و یا از آن جهت كه مسأله ی قیامت، مسأله ی زمان نیست كه در زمان آینده ای می خواهد
رخ بدهد، مسأله ی به اصطلاح «اطوار» است و اینكه الآن هم آن عالمی كه نامش
«عالم قیامت» است به یك معنا وجود دارد، آن یك واقعیتی است كه وجود دارد.
عجیب این است كه در سوره ی واقعه وقتی كه راجع به دنیا صحبت می كند گویی
از امر گذشته صحبت می كند. مثلاً: «
وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ اَلنَّشْأَةَ اَلْأُولی » [3] نشئه ی اولی را قبلاً
می دانستید. یا راجع به اصحاب الشمال می فرماید (این خیلی صریح است) : «
وَ
أَصْحابُ اَلشِّمالِ ما أَصْحابُ اَلشِّمالِ. `فِی سَمُومٍ وَ حَمِیمٍ. `وَ ظِلٍّ مِنْ یَحْمُومٍ. `لا بارِدٍ وَ لا كَرِیمٍ. `إِنَّهُمْ
كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفِینَ» [4]. مثل اینكه الآن ما در قیامت واقع هستیم بعد می گوید كه
چرا اصحاب الشّمال اینچنین سرنوشت شومی دارند و چرا اینقدر معذّبند؟
[می فرماید] اینها قبلاً مترف بودند. آیه مطلب را به گونه ای بیان می كند كه [گویی ]
دنیا در مرحله ی گذشته است. «
إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفِینَ. `وَ كانُوا (و چنین بودند نه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 87
چنین هستند)
یُصِرُّونَ عَلَی اَلْحِنْثِ اَلْعَظِیمِ. `وَ كانُوا یَقُولُونَ (چنین می گفتند) . . . »
[5].
تعبیرات، این گونه است.