حال منطق و عقل در اینجا چه می گوید؟ آیا عقل می گوید بی گناه ها را نباید كشت به
هر قیمتی كه تمام می شود؟ یا عقل می گوید بی گناه را بی جهت نباید كشت و گاهی
بی گناه با جهت كشته می شود و باید هم كشته شود، مثل خودِ رفتن سرباز به میدان
جنگ كه بالاخره كشته خواهد شد؛ یعنی اینجا تضاد است میان عاطفه و عقل.
خیلی جاها میان عاطفه و عقل تضاد واقع می شود. یك كار را عقل می گوید بكن،
عاطفه می گوید نكن. آن كه محكومِ عاطفه است نمی كند و آن كه محكومِ حكم عقل
است می كند، نظیر همین مثالهای معروف كه بچه ای احتیاج دارد به یك عمل
جراحی، اگر به مادر كه خیلی اهل عاطفه است بگویی، بچه را می كِشد بغل خودش،
می گوید من حاضر نیستم مثلاً شكم او را باز كنند یا دست او را احیاناً ببُرند.
عاطفه اش به او اجازه نمی دهد. ولی عقل چه می گوید؟ همان مادر اگر فكر قویتری
داشته باشد، چنانچه از گفته پزشك یقین پیدا كرد كه بریدن دست این بچه یگانه راه
نجات اوست، می گوید این كار را بكن. خود بچه چطور؟ او كه محال است تسلیم
بشود. مولوی این مثال را به حجامت ذكر می كند یعنی خود بچه را با مادر مقایسه
می كند، می گوید:
طفل می لرزد ز نیش احتجام
مادر مشفق در این غم شادكام
همه ی جراحیهایی كه در دنیا می شود همین طور است. دندان كه فاسد می شود انسان
آن را با كمال تأسف می كِشد اما متأسف است كه چرا فاسد شده كه حالا باید كَند و
دور انداخت. ولی بعد از اینكه فاسد شده، دیگر آدم عاقل نمی گوید فاسد را باید نگه
داشت. فاسد اگر باشد سالمها را هم فاسد می كند. این یك مطلب.