همچنین در باره ی خدا جمیع اسماء حُسنی - نه بعضی- صادق است. مثلاً در باره ی
انسان بعضی اسماء صادق است و بعضی اصلاً صادق نیست. برای مثال، قدیم بودن،
ازلی بودن، قائم بالذّات بودن از اسماء حسنی است كه در مورد انسان هیچ صادق
نیست. در باره ی غیر خدا بعضی از اسماء حسنی صادق است، آنهم هر اسمی كه
صادق است در یك حد بسیار محدودی صادق است. «
لَهُ اَلْأَسْماءُ اَلْحُسْنی » یا در آیه ی
دیگر می فرماید: «
وَ لِلّهِ اَلْأَسْماءُ اَلْحُسْنی » [1] اسماء حسنی منحصراً از آنِ اوست، به این
معنا كه آن كه جمیع اسماء حسنی و هر اسمی هم به نحو احسن و اكمل [و] به طور
غیر متناهی بر او صادق است ذات پروردگار است.
این است كه در [دعا] می فرماید: «لَكَ الْاَسْماءُ الْحُسْنی وَ الْاَمْثالُ الْعُلْیا»
[2]. ما در
این بیانی كه الآن عرض كردیم گفتیم غیر خدا هم اسم حَسن دارد ولی بعضی
اسمهای حسن را، و آن اسمی را هم كه دارد نه به حد اعلا و اكمل، ولی خداوند همه ی
اسماء حُسنی را و هر اسم حَسنی را هم به نحو احسن دارد. اگر با یك نظر توحیدی
عمیقتر نگاه كنیم می بینیم در [آنجا] كه می فرماید: «لَكَ الْاَسْماءُ الْحُسْنی وَ الْاَمْثالُ
الْعُلْیا» اصلاً همه چیز را منحصر به خدا می كند. معنایش این می شود كه غیر خدا هم
هر اسم حَسنی دارد باز از اوست یعنی پرتوی و جلوه ای است از او. خیال نكن كه
خدا مقداری از علم را به این انسان عالِم داده و العیاذ باللّه خودش ندارد؛ بلكه علم
او هم مظهری است از علم حق؛ خود او و علمش هم به یك اعتبار اسمی از اسماء
حسنای الهی است. هر موجودی هر صفت كمالی كه دارد، آن صفت به اعتبار اینكه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 189
مظهری از مظاهر اسماء الهی است مال خداست بلكه بیش از آنكه مال خود آن شئ
باشد مال خداست. آنچه كه به خدا نسبت داده نمی شود فقط نسبتهای نقص است،
عدم است، نیستیهاست كه پروردگار قدّوس است، منزّه است از اینكه نیستیها و
بی كمالی ها و محدودیتها به او نسبت داده شود.
اگر از این دید نگاه كنیم هر چه در عالم هستی ببینیم اسم خدا می بینیم یعنی
شأن و جلوه ی حق را می بینیم. این است كه ما در دعای كمیل می خوانیم: «وَ بِاَسْمائِكَ
الَّتی مَلَأَتْ اَرْكانَ كُلِّ شَیْ ءٍ»
[3] اسماء الهی اركان همه ی اشیاء را پر كرده است یعنی در هر
چیزی شما هر كمالی و هر جلالی و هر جمالی و هر قوّتی و هر عظمتی و هر جلوه ای
كه می بینید اگر دیدتان دید توحیدی باشد می بینید همان هم مظهری از جلوه ی حق،
كمال حق، جلال حق و جمال حق است.
«لَكَ الْاَسْماءُ الْحُسْنی وَ الْاَمْثالُ الْعُلْیا» اسماء حُسنی و مثلهای علیا منحصراً از آنِ
توست. «مثَل» یعنی هر چیزی كه نمایانگر چیز دیگری باشد، چون ممثِّل است.
وقتی كه چیزی، چیز دیگر را نشان می دهد [به آن «مثَل» می گویند، ] مانند تصویری
كه عكس یك فرد است. عكس روی دیوار را كه عربها الآن هم به آن «تمثال» (یا
مثال) می گویند چرا «تمثال» می گویند؟ چون ممثِّل یك شئ دیگر است یعنی ارائه
دهنده ی یك شئ دیگر است. هر لفظی و هر بیانی و هر چیزی كه بیانگر و نشان دهنده ی
عالیترین كمالها باشد از اوست.
[2]
. فروع كافی، ج 4 / ص 160.
[3]
. دعای كمیل، مفاتیح الجنان.