حال می خواهیم ببینیم آن عملی كه ما باید انجام دهیم چیست؟ تجارت معامله است، دو طرف دارد: دادن و ستدن. چه باید بدهیم و چه باید بگیریم؟ عجیب است كه بعضی گفته اند آنچه كه باید بگیریم نجات از عذاب الیم است؛ در حالی كه این لازمه ی آن است، نه اینكه عین آن باشد. بعد این مطلب را توضیح می دهیم.

پس حال كه می خواهیم تجارتی انجام دهیم چه تجارتی كنیم و در مقابل، چه بگیریم؟ آنچه كه باید بكنیم اول «تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ» است، ایمان به اللّه و ایمان به پیام آور اوست. از نظر قرآن كه همیشه دعوت به كار و عمل و جهاد و هجرت و برخی امور دیگر می كند، اگر عمل توأم با ایمان نباشد فایده ندارد و درواقع انسان باید ایمان داشته باشد، آنهم آن طور ایمانی كه قرآن معرفی می كند و عملش باید در راه ایمانش باشد و به قول امروزیها در راه «ایده» اش باشد، منتها ایده ای كه قرآن می گوید جز خدا موضوع دیگری ندارد. ایمان بیاورید به خدا كه هدف اصلی و هدف كلی است و ایمان بیاورید به پیام آور او چون اگر ایمان به پیام آور او نباشد

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 259

انسان پیام خدا را نمی تواند قبول كند؛ پیام خدا وقتی پیام خداست كه انسان ایمان به پیام آورش هم داشته باشد. «وَ تُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اَللّهِ بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ» در راه خدا جهاد كنید و كوشش كنید به مالها و به جانهایتان. «ذلِكُمْ خَیْرٌ لَكُمْ» این پیشنهادی كه به شما می كنیم خیر شماست «إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» اگر بدانید. نظیر این تعبیر را در فارسی خودمان هم داریم. حرفی را می زنیم و بعد می گوییم اگر تو بدانی مطلب از این قبیل است؛ یعنی به هر حال مطلب این طور است ای كاش تو هم بدانی.

البته قرآن مجید تعبیری در اینجا ذكر كرده است كه شامل همه ی دستورها می شود، چون ایمان به پیامبر ایمان به امور دیگر مثل معاد را به دنبال دارد.

در آیه ی شریفه در مورد جهاد فرمود: جهاد به مال و جهاد به نفس. جهاد به نفس اعم است از جهادی كه با دشمن خارجی و بیرونی باشد، همان كه اصطلاحاً به آن می گوییم «جنگ» كه یك مصداق بزرگ و اعلای [جهاد با نفس ] است زیرا جهاد حقیقی مستلزم جهاد با نفس هم هست، و دیگر خود جهاد با نفس امّاره كه شامل همه ی اعمال دیگر انسان می شود. هر عملی را كه انسان بخواهد برای خدا انجام دهد، خودش نوعی جهاد با نفس است.

این كاری كه ما باید انجام دهیم، ایمان به خدا و رسول و جهاد با مال و جان است. درعوض چه چیز نصیب ما خواهد شد؟ «یَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ» گناهان شما آمرزیده می شود. درواقع معنایش این است كه آنچه را كه قبلاً كسب كرده اید و آن تجارتهایی كه قبلاً كرده اید و آن زیانهایی كه از آن تجارتها برده اید و آثار سوئی كه گناهان برای شما گذاشته است آن گناهان آمرزیده می شود و آثار خطاهای گذشته همه محو می شود. «وَ یُدْخِلْكُمْ جَنّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهارُ» و شما را به بهشتهایی وارد می كند كه از زیر درختهای آن بهشتها نهرها جاری می شود. «وَ مَساكِنَ طَیِّبَةً فِی جَنّاتِ عَدْنٍ» و نیز شما را به جایگاههایی بسیار پاكیزه در بهشتهای ثبات و پایداری كه دیگر خالد و دائم است و زوالی در آنجا نیست وارد می كند.

«ذلِكَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ» فوز عظیم آن است. معنای «ذلِكَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ» باتوجه به آیه ی بعد روشن می شود. در منطق حق و حقیقت، فوز عظیم آن است، ولی شما ای انسانها اغلب نتیجه ی نزدیك را می خواهید، نتیجه ی نزدیك همان نتیجه ی در دنیاست، می خواهید در دنیا هم به سعادتی نائل شوید، می خواهید آثار ایمانتان و آثار جهادتان در همین دنیا هم ظاهر شود؛ پیروزی بر دشمن و فتح و گشودن سرزمینها

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 260

را می خواهید.

برای انسان- چون در دنیا لذت و اثر این چیزها را چشیده است و به واسطه ی كوتاهی فكرش- جاذبه ی اینها بیشتر است. اینها جاذبه داشته باشد عیب ندارد، نقص در این است كه آنها برایش كم جاذبه دارد. ولی قرآن می فرماید: حقیقت این است كه فوز عظیم آن است، اما منحصر به آن نیست. این ایمان و این عمل كه ما پیشنهاد می كنیم، اثرش فقط در دنیای دیگر ظاهر نمی شود، بلكه سعادت دنیا را هم كه شما خیلی دوست دارید دربردارد. در آیه ی شریفه فوز را با «ذلك» به صورت بعید ذكر كرده كه [مفید] تفخیم است. فوز عظیم و بزرگ آن است؛ وقتی كه آنجا بروید می فهمید كه اصلاً دنیا در مقابل آن به حساب نمی آید ولی در عین حال این مطلب را هم بدانید كه آن امر دیگری كه مورد علاقه ی شماست یعنی پیروزی و گشودن سرزمینها و فاتح شدن و منصور شدن، آن هم هست. «وَ أُخْری تُحِبُّونَها نَصْرٌ مِنَ اَللّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ» . گفته اند در اینجا «نعمت» و یا «خصلت» در تقدیر است: و یك خصلت دیگر و یك نعمت دیگر كه شما از ته دل آن را بسیار دوست دارید و دلتان می خواهد كه در پرتو ایمان و عمل به آن برسید نصرت و فتح است كه آن هم برای شما هست.

پس خلاصه ی مطلب این شد كه این معامله را انجام دهید تا هم آخرت را كه این قدر عظیم و بزرگ است داشته باشید و هم دنیا را كه مورد علاقه ی شماست. پس این پیام پیامی است كه در آنِ واحد، هم سعادت دنیای شما را تأمین می كند و هم سعادت آخرت شما را.