آیا این كه این گونه یا آن گونه شویم به دست خود ماست؟ بله، اتفاقاً مسأله ی عمده این
است كه به دست خود ماست. انسان از نظر اندام و جسم در رحم كارش تمام
می شود؛ اگر باید مرد باشد، در رحم تكلیفش مشخص شده است كه مرد باشد؛ اگر
باید زن باشد در همان رحم تكلیفش مشخص شده است كه زن باشد؛ اگر باید
سفیدپوست یا سیاه پوست باشد در همان جا تعیین تكلیف شده است، و همین طور
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 269
این كه كوتاه باشد یا بلند، چشمهایش مشكی باشد یا غیرمشكی، زیبا باشد و یا
زشت. ولی وقتی انسان به دنیا می آید از نظر روحی- كه واقعیت انسان آن جنبه ی
روحی اوست- تازه نطفه اش می خواهد منعقد شود، تازه قلم در دست است كه
چهره اش ترسیم شود كه این طور باشد یا آن طور، زشت باشد یا زیبا، حیوان باشد،
فرشته باشد و یا بالاتر. قلمی كه در رحمْ جسم انسان را رقم می زند از اراده ی انسان
خارج است ولی آن قلمی كه روح انسان را می سازد در نهایت امر دست خود
ماست. آن امری كه شخص ما را می سازد از اراده ی ما خارج است برخلاف آن كه
شخصیت ما را می سازد. انسان، انسان است به شخصیتش نه به شخصش، به
اصطلاح به آن كاراكتر روحی اش، به آن ملكات روحی و خلق و خوی هایش.
انسان خَلقی دارد و خُلقی؛ خَلقش یعنی جسم و اندامش، و خُلقش یعنی مجموعه ی
ملكاتش، شخصیتش. منِ انسان، به شخصیتش است نه به شخصش. شخصیت
انسان دست كیست؟ دست خیلی از چیزهاست؛ دست محیط هست، دست معلم
هست، دست پدر و مادر هست، دست همنشین هست، دست كتابهایی كه می خواند
هست، دست روزنامه ای كه مطالعه می كند هست، دست رادیویی كه گوش می دهد
هست، دست خطیبی كه سخنانش را گوش می كند هست ولی در نهایت امر این كه
خودمان را بخواهیم بسازیم دست خود ماست. اینجاست كه مسأله ی اخلاق و مسأله ی
تعلیم و تربیت اهمیت و ارزش خود را نشان می دهد.
عرض كردیم هر چیزی كه نیاز به ساخته شدن دارد ارزش ساخته شده اش
خیلی بیش از ارزش ساخته نشده اش است. یك محصول ساخته نشده را از این
مملكت می برند، مثلاً پشم را تُنی فلان قدر می برند و پارچه های درجه اول
می سازند، ولی دیگر به صورت تُنی قابل فروش نیست، ارزشش خیلی بالاتر از این
حرفهاست؛ آن را متری تحویل می دهند. یا مثلاً از كشورهایی گیاههایی را
به صورت تُنی به قیمتهای ارزان می برند و بعد، از آنها داروهایی به صورت شربت و
قرص و كپسول می سازند كه یك كپسول را مثلاً باید پنج تومان خرید. همان چیزی
كه ماده ی خامش را خروار خروار و تن تن برده اند، به قیمتهای بالا می فروشند. انسان
هم عرض كردیم كه همین گونه است، كه مقداری در مورد آن بحث می كنیم.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 270