مسأله ی تعطیلی جمعه هم از آن مسائلی است كه در بعضی كشورهای اسلامی از وقتی
كه استعمار آمد آن را تغییر داد. مثلاً در پاكستان انگلیسیها از زمان ورودشان به هند
سعی كردند همه ی سنتهای آنها را به سنتهای خودشان تبدیل كنند. از جمله اینكه روز
تعطیل را از جمعه به یكشنبه تبدیل كردند. هنوز هم در پاكستان همین طور است؛ اگر
یك چیزی برگشت، عود دادنش به حالت اول بسیار مشكل است. پاكستان اساساً
به نام اسلام مستقل شد، یعنی پاكستان در مقابل هندوستان هیچ جهتی برای اینكه
یك واحد مستقل باشد نداشت مگر جهت روحی و معنوی و فكری و ایمانی كه ما
مسلمانیم و شما هندو هستید و از نظر فرهنگ معنوی از یكدیگر جدا هستیم و
نمی خواهیم با شما زندگی كنیم و می خواهیم مستقل شویم. در عین حال اینها كه در
مقابل هندیها آنقدر مقاومت كردند هنوز این سنت مسیحی را در میان خودشان
حفظ كرده اند؛ مبدأ سالشان مبدأ مسیحی و تعطیل هفتگی آنها هم یكشنبه است.
این را عرض می كنم برای این كه ما باید توجه داشته باشیم به نغمه هایی كه كم
و بیش در مجله ها و در مقالات ادبی و به اصطلاح علمی و نیمه علمی شنیده
می شود. می نویسند این برای ایران سبب ركود كارهاست كه تعطیلات خودمان را
جمعه قرار بدهیم در حالی كه اكثریت مردم دنیا كه ما با آنها سر و كار داریم
تعطیلاتشان یكشنبه است. آن وقت ما مجبوریم كه در هفته دو روز تعطیل داشته
باشیم، روز جمعه به خاطر خودمان و روز یكشنبه برای اینكه دنیا تعطیلی دارد.
پس ما برای اینكه كارمان بیشتر جریان داشته باشد، بیاییم تعطیلی جمعه را تبدیل
به یكشنبه كنیم. درباره ی تاریخ هم می گویند: اكثریت مردم دنیا سال مسیحی را
انتخاب كرده اند ولی ما سال هجری را انتخاب كرده ایم و این اسباب زحمت است كه
ما تاریخ خودمان را به هجری بنویسیم و آنها به مسیحی، پس بیاییم تاریخ هجری
را به تاریخ مسیحی تبدیل كنیم. اینها همه مقدمه ی جذب شدن و مقدمه ی هضم شدن
فرهنگی در هاضمه ی دیگران است.
مطلب دیگر كه این آیه در آن مورد است نماز جمعه است. اساساً جمعه و حتی
اسم «جمعه» هم اسم اسلامی است یعنی قبل از اسلام این روز به نام روز جمعه
نامیده نمی شد؛ اسمهای دیگری ذكر كرده اند. خود اسلام این اسم «جمعه» را
گذاشت و چه اسم خوبی است. در میان اسمهای هفته كلمه ی «سَبت» (شنبه) ریشه ی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 298
یهودی دارد و كلمه ی «جمعه» یك لفظ عربی است و عربیّ الاصل است و این نشان
می دهد كه چرا این روز به نام جمعه نامیده شده است؛ به این دلیل كه روز اجتماع
مردم بوده است. در روزهای دیگر، هر كس به دنبال كار اختصاصی خودش است و
در مدار شخصی خودش می چرخد. یك روز در هفته به این كار اختصاص داده
شده است كه افراد دور یكدیگر جمع شوند. در ایام هفته هر كس در یك مسیر و
مداری است؛ روزی هم باید باشد كه افراد دور هم جمع شوند، روز اجتماع. برای
این روز یك كار بسیار بزرگ در اسلام تأسیس شد كه فوق العاده كار مهمی بود و آن
مسأله ی «نماز جمعه» است.
نماز جمعه چه نمازی است؟ نماز جمعه همان نماز ظهر است در روز جمعه با
كیفیت خاصی و به عبارت دیگر نمازی است در روز جمعه جانشین نماز ظهر. نماز
ظهر چهار ركعت است و نماز جمعه دو ركعت، ولی به جای آن دو ركعت دیگر، دو
خطبه قرار داده شده است. در احادیث ائمه علیهم السلام این تعبیر به طور مكرر آمده است
كه فرموده اند: «جُعِلَتا مَكانَ الرَّ كْعَتَیْنِ»
[1] دو خطبه ی جمعه جانشین آن دو ركعت شده
است و نكته ی قابل توجه این است كه قرآن از آن دو خطبه با اینكه منبر و سخنرانی
است، مانند نماز تعبیر به «ذكر اللّه» كرده است.
[1]
. وسائل الشیعه، ج 7 / ص 331.