اهل تسنن می خواهند بگویند منافقین منحصر بودند به همینها كه پیدایششان بعد از
هجرت است و قبل از وفات [پیامبر] هم پایان پذیرفتند و وقتی كه پیغمبر اكرم از
دنیا رفتند دیگر منافقی در دنیای اسلام وجود نداشت. البته اینها برای قبل از هجرت
این جور استدلال می كنند، می گویند قبل از هجرت معنی نداشت كه منافقی پیدا
بشود، زمینه ی پیدایش منافق نبود چون منافق در جایی پیدا می شود كه طرف ببیند كه
چاره ای ندارد جز اینكه خودش را مخفی كند؛ یعنی وقتی كه قدرتی برای طرف
مقابل پیدا می شود و این طرف می بیند كه با قدرت او نمی تواند رو در رو مبارزه كند
چاره ای نمی بیند جز اینكه مبارزه را به اصطلاح از علن به خفا ببرد، از ظاهر به زیر
پرده ببرد یعنی تظاهر كند به اینكه من از شما هستم و در باطن با او مخالفت و مبارزه
كند. می گویند قبل از هجرت زمینه ای برای نفاق نبود برای اینكه مسلمین حكومتی و
قدرتی نداشتند بلكه منكوب بودند، اكثریت و قدرت با قریش بود. مسلمین احیاناً
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 315
مجبور بودند ایمان خودشان را كتمان كنند نه اینكه كفار اجبار داشته باشند تظاهر به
اسلام كنند. بنابراین قبل از هجرت منافقی نمی توانسته وجود داشته باشد. من در
كلمات آنها برای این مطلب كه در اواخر عمر پیغمبر به آن طرفْ دیگر منافقی
نیست، استدلالی ندیدم.