این را مكرر عرض كرده ایم كه وقتی قرآن كلمه ی عمل صالح را به كار می برد، عمل
شایسته باید از چه نظر شایسته باشد. «عمل» را پشت سر «ایمان» ذكر می كند. هر
ایمانی نوعی عمل را ایجاد می كند؛ عمل انسان را ایمان انسان تعیین می كند. یك
فرد وقتی موحد و خداشناس شد، خودِ خداشناسی، برای انسان برنامه تعیین
می كند. به قول امروزیها جهان بینی برای انسان ایدئولوژی می سازد. انسان جهان را
هرگونه كه ببیند، آن برنامه ی عملی كه باید تنظیم كند خواه ناخواه باید بر اساس آن نوع
بینش باشد.
«وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللّهِ» آن كسی كه بینش او بینش توحیدی باشد
«وَ یَعْمَلْ
صالِحاً» و بر اساس بینش توحیدی عمل كند، عملش شایسته ی بینش او باشد، اولین
بشارت قرآن برای چنین فردی این است:
«یُكَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ» ایمان و عمل صالح
گناهان او را جبران می كند و روی بدیهای او را می پوشاند. این همان مسأله ی مغفرت
الهی است. نمی شود كه از بشر عادی انتظار داشت كه گناه از او سر نزند. ولی یك
وقت هست كه گناه در حدی است كه روی عمل صالح را می پوشاند و یك وقت هم
ایمان و عمل در حدی است كه روی گناه را می پوشاند. این كه در قرآن مجید آمده
است به اعمال مردم رسیدگی می شود و میزان و سنجشی در آنجا هست، معنایش
این است كه تا كدام طرف بچربد؛ آیا اعمال صالح روی اعمال ناصالح را می پوشانند
و یا اعمال ناصالح روی اعمال صالح را می پوشانند؟ آنجا كه اعمال صالح روی
گناهان را می پوشانند قرآن تعبیر به «تكفیر» یعنی پوشاندن و جبران كردن می كند و
آنجا كه گناهان روی اعمال نیك را می پوشانند و غلبه با گناهان است تعبیر به
«حبط» می شود. اعمال صالح چنین افرادی حبط می شود و از بین می رود.
پس
«یُكَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ» * یعنی خداوند گناهان او را می پوشاند. همیشه عرض
كرده ایم كه ماده ی «كُفْر» كه كلمه ی «كَفَرَ» هم از آن مشتق است به معنی پوشاندن است.
خداوند متعال هر انسانی اعم از مسلم و كافر را با فطرت توحیدی آفریده است و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 369
همه ی مردم در فطرت یكسان هستند. كافر از آن جهت كافر نامیده می شود كه روی
فطرت خودش را با اعمال ناصالح می پوشاند، روی حقیقت را می پوشاند؛ یعنی
حقیقتی بر او ظاهر می شود ولی او روی آن را می پوشاند و می خواهد آن را نبیند.
این اولین بشارت برای موحدی است كه عمل صالح انجام می دهد.
«وَ یُدْخِلْهُ جَنّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهارُ» و او را به بهشتهایی وارد می كند كه در
زیر آن نهرها جاری است.
«خالِدِینَ فِیها» و [چنین افرادی ] جاویدان و برای همیشه
در سعادت باقی خواهند ماند.
«ذلِكَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ» و آن است فوز و رستگاری
بزرگ.
«وَ اَلَّذِینَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ اَلنّارِ خالِدِینَ فِیها وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ» .
گروه مغبونها را شرح می دهد، آنهایی كه كافر شدند. كسانی كه روی چهره ی حقیقت و
روی نور فطرت خودشان را می پوشانند و كفر و عناد می ورزند و آیات ما را دروغ
می پندارند و عملاً تكذیب می كنند یاران آتش هستند و برای همیشه در آنجا
خواهند بود. درباره ی بهشت فرمود:
«ذلِكَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ» آن است رستگاری بزرگ، و
درباره ی جهنم می فرماید:
«وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ» چه بد «گردیدنگاهی» است. «مصیر» از
ماده ی «صیرورت» است. صیرورت یعنی گردیدن و به اصطلاح امروز «شدن» . چه بد
است كه انسان گردیدنش و شدنش و تحولش به آنجا باشد كه جهنم است. دائماً
می شود و می گردد، چه می شود؟
«أَصْحابُ اَلنّارِ» می شود، یار آتش می شود كه از او
جدایی ندارد.
آیه ی بعد كه
«ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَةٍ إِلاّ بِإِذْنِ اَللّهِ وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ وَ اَللّهُ بِكُلِّ
شَیْ ءٍ عَلِیمٌ» بحث دیگری است كه در جلسه ی بعد مطرح خواهیم كرد.