حال اینجا كه قرآن می فرماید:
«تِلْكَ حُدُودُ اَللّهِ وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اَللّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ»
اشاره به این مطلب است كه شكستن مرزهای الهی از نوع دوم شكستن مرز است،
یعنی اقدام مستقیم به زیان خود است. خداوند متعال كه مقرراتی برای مردم برقرار
كرده است، این مقررات به سود خدا نیست. خدا بی نیاز مطلق است. نه رعایت كردن
این مقررات سودی برای خدا دارد و نه شكستن این مقررات زیانی برای خدا دارد،
بلكه رعایت اینها سود برای شما دارد و شكستن اینها هم زیان برای شما دارد؛ یعنی
این یك واقعیتی است در متن زندگی انسان كه خداوند به موجب اینكه این واقعیت
مكشوف است آن را برای شما بیان می كند؛ درست مثل همان حالت طبیعی. این
است كه به این تعبیر می فرماید كه
«تِلْكَ حُدُودُ اَللّهِ وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اَللّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ»
اینهاست مرزهای الهی، و هر كسی كه این مرزها را بشكند به خود ستم كرده است؛
یعنی خیال نكنید مرزهایی است به نفع خدا، مرزهایی است به نفع خود شما.
همچنین دیدیم كه در خلال آیات گذشته كه مربوط به مسائل خانوادگی است،
اشاره ی به این مطلب در لابلای حرفها مكرر در مكرر آمده است، كه عرض كردیم
نشانه ی كمال اهمیتی است كه قرآن برای مسائل خانوادگی قائل است.
آیه ای كه امروز خواندیم آیه ای است كه دیگر مسأله ی مقررات زوجیت در آن
مطرح نیست ولی در عین حال مسائلی مطرح است كه اشاره ای به این مطلب دارد.
در آن آیه حكم را روی فرد می بُرد كه هر فردی كه این مقررات را بشكند به خود
ستم كرده است. بعد یكمرتبه می فرماید:
وَ كَأَیِّنْ مِنْ قَرْیَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّها وَ رُسُلِهِ
فَحاسَبْناها حِساباً شَدِیداً وَ عَذَّبْناها عَذاباً نُكْراً. یكدفعه حكم را می برد روی یك
جامعه. (همیشه گفته ایم كه در اصطلاح متداول وقتی ما می گوییم قریه، یعنی ده در
مقابل شهر. قریه از ماده ی «قرْی» به معنی جمع است. در قرآن به شهر هم گاهی قریه
گفته می شود، به ده هم قریه گفته می شود؛ یعنی مردمی كه در یك جا باشند، به
اصطلاح امروز یك جامعه. ) چقدر در دنیا جمعیتها بودند كه در مقابل امر الهی
طغیان كردند (چون امر الهی را دنبال این مسائل می گوید اگرچه كلی بیان می كند اما
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 424
اشاره به همین دستورهایی دارد كه در مورد روابط زوجیت هست و مردم كوچك
می شمارند. ) چقدر جامعه هایی كه این دستورها را كوچك شمردند و در مقابل امر
الهی طغیان كردند ( «عُتُوّ» یعنی طغیان و سركشی و بی اعتنایی) ولی ما در همین دنیا
(تصریح است كه در همین دنیا؛ مسأله ی آخرت حسابش جداگانه است) به حسابشان
رسیدیم، یعنی عكس العمل كارشان در همین دنیا به آنها رسید، آنهم شَدید. مفسرین
گفته اند «شدید» در اینجا یعنی در كمال دقت و موبه مو.
«فَحاسَبْناها حِساباً شَدِیداً وَ
عَذَّبْناها عَذاباً نُكْراً» و در همین دنیا آنها را عذاب كردیم، عذاب منكَر و نشناخته ای.
منكر یعنی نشناخته؛ وقتی می خواهند بگویند یك شی ءِ خیلی عظیم بی سابقه، [این
كلمه را به كار می برند. ]
«عَذاباً نُكْراً» در واقع یعنی یك عذاب بی سابقه، نشناخته و
وحشتناك.
این همان مفهوم
«وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اَللّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ» است ولی در مقیاس
اجتماع. آنجا به مقیاس فرد فرمود كه هر كسی كه خودش این كار را بكند به جان
خود ستم كرده است، اینجا می گوید: اگر جامعه ای و عموم مردمی این گونه باشند،
تعدی و تجاوز به مرزها و مقررات زوجیت چقدر جامعه هایی را به باد داده است. و
این عجیب است كه قرآن كریم در این مسائل كه خیلی كوچك به نظر رسیده است
(این مطلب را در مقدمه ی كتاب نظام حقوق زن در اسلام بیان كرده ام) وارد جزئیات
شده است.