اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم
یا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ جاهِدِ اَلْكُفّارَ وَ اَلْمُنافِقِینَ وَ اُغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ
اَلْمَصِیرُ. `ضَرَبَ اَللّهُ مَثَلاً لِلَّذِینَ كَفَرُوا اِمْرَأَتَ نُوحٍ وَ اِمْرَأَتَ لُوطٍ كانَتا تَحْتَ
عَبْدَیْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَیْنِ فَخانَتاهُما فَلَمْ یُغْنِیا عَنْهُما مِنَ اَللّهِ شَیْئاً وَ قِیلَ اُدْخُلاَ
اَلنّارَ مَعَ اَلدّاخِلِینَ. `وَ ضَرَبَ اَللّهُ مَثَلاً لِلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ
رَبِّ اِبْنِ لِی عِنْدَكَ بَیْتاً فِی اَلْجَنَّةِ وَ نَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنِی مِنَ اَلْقَوْمِ
اَلظّالِمِینَ. `وَ مَرْیَمَ اِبْنَتَ عِمْرانَ اَلَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِیهِ مِنْ رُوحِنا وَ
صَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَ كُتُبِهِ وَ كانَتْ مِنَ اَلْقانِتِینَ [1].
در میان آیات این سوره، آیاتی مربوط می شد به این داستان كه رازی میان پیغمبر
اكرم صلی الله علیه و آله و یكی از همسرهای او می گذرد و بعد او افشا می كند، كه دیگر تكرار
نمی كنیم. بعد فرمانی بود به همه ی اهل ایمان، كه هم خود و هم خاندان خود را از گناه
نگاهداری كنید؛ یعنی تنها مسؤول خود نیستید، كه مسؤول خاندانتان هم هستید،
البته در حدّ امكانات، نه اینكه بعد از آنكه وظیفه ی خود را انجام دادید باز آنها اگر
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 470
خلاف كردند شما مسؤول هستید. بعد از آن، آیه ای بود كه اهل ایمان را به توبه ی
نصوح، توبه ی بسیار خالص و غیرقابل بازگشت امر می كرد.
آیه ی بعدی این است:
یا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ جاهِدِ اَلْكُفّارَ وَ اَلْمُنافِقِینَ وَ اُغْلُظْ عَلَیْهِمْ . این آیه
در یك خصوصیت، مختصّ به خود و منحصر به خود است و آن این است كه آیه ای
است مربوط به جهاد با منافقین. آیات مربوط به جهاد، در غیر این آیه یا تحت
عنوان كفار است و یا تحت عنوان مشركین و یا به نحوی تحت عنوان اهل كتاب
است. این گونه آیات در قرآن داریم: با مشركین بجنگ و جهاد كن، با كفّار- كه یك
معنی اعمّی دارد و شاید غالباً در مورد همان مشركین به كار می رود- جهاد كن. در
مورد اهل كتاب هم آیه ای در سوره ی توبه هست. ولی در این سوره آیه ای است كه
حتی سبب سؤال مفسرین شده است كه مقصود چیست، چون چیزی است كه به
ظاهر با سیره ی پیغمبر موافق نیست. آیه این است: ای پیامبر با كفار بجنگ، و با
منافقین هم؛ یعنی در اینجا مخاطب تنها كفار نیستند بلكه منافقین هم در اینجا
ضمیمه شده اند: با منافقین هم بجنگ. این با اینكه نصّ آیه ی قرآن است، با سیره ی پیامبر
جور درنمی آید؛ یعنی پیغمبر اكرم با منافقین زمان خودشان هرگز نجنگیدند. آیه
می فرماید: ای پیامبر با كفار و با منافقین بجنگ، در صورتی كه سیره ی پیغمبر این
نبوده است كه با منافقین بجنگند، پس چطور می شود این را توجیه كرد؟
بعضی از مفسرین در كلمه ی «جاهِدْ» تصرف كردند، گفتند: «جاهد» یعنی
كوشش كن برای خنثی كردن فعالیت اینها؛ مبارزه كن و مبارزه معنی اعمی دارد؛
مبارزه ی فكری، مبارزه ی قلمی، مبارزه ی زبانی، همه ی اینها مبارزه است و پیغمبر در زمان
خودش با منافقین نبرد به اصطلاح تبلیغاتی، نبرد فكری و نبرد روانی داشت، نبرد
شمشیری نداشت. پس به نظر این گروه از مفسرین، جهاد در اینجا به معنای نبرد
كردن است و یك معنی اعم مراد است.
اما این مطلبی است كه تا نوعی تصرف در ظاهر كلمه نشود نمی توان به آن قائل
شد. در آیات دیگر قرآن هر جا جهاد آمده، درست است كه تنها به معنای مقاتله
نیست و اعم است، اما شامل مقاتله هم می شود؛ یعنی ما قبول می كنیم كه جهاد در
قرآن هر جا آمده، اختصاص به نبرد در میدان جنگ ندارد، شامل مطلق مبارزه ها
می شود، اما فردی كه قطعاً شامل می شود همان نبرد در میدان جنگ است و نمی شود
گفت شامل اقسام دیگر می شود و شامل این قسم نمی شود.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 471