ملك یعنی سلطه و اقتدار. انواع قدرتها، نیروها، تواناییها در عالم وجود دارد و بلكه
غیرمتناهی. و شك ندارد كه هر موجودی در حد خودش و به اندازه ی ظرفیت خودش
از یك قدرت و توانایی و اقتداری و از یك حدی از سلطه برخوردار است. اگر ما
یك مورچه را هم در نظر بگیریم این مورچه هم در حوزه ی عمل خودش دارای یك
حدی از قدرت و توانایی است، و بلكه هر ذرّه ای را در عالم در نظر بگیریم مظهر
یك قدرت و اقتدار است. وجود به طوركلی مساوی با قدرت و توانایی و اقتدار
است. قبلاً كسی گمان نمی برد كه چقدر قدرت در داخل یك ذرّه ذخیره باشد و حالا
بشر به آن پی برده است. ولی در باب توحید، انسان به این حقیقت باید پی ببرد كه
آن كسی كه زمام همه ی قدرتها در اختیار و در دست اوست [خداست. ] هر موجودی
هر اندازه قدرت دارد، باز خود او و قدرت او دراختیار ذات پروردگار است؛ یعنی
هیچ قدرتی در مقابل قدرت پروردگار هرگز عرض اندام نمی كند و چنین چیزی
محال است. زمام همه ی امور و زمام همه ی قدرتها در دست اوست (اَزِمَّةُ الْاُمورِ طُرّاً
بِیَدِه)
[1]. در نهج البلاغه هست كه «علما بأن ازمة الامور بیدك»
[2] یعنی اولیای تو علم
یقینی دارند و می دانند كه زمام همه ی كارها در دست تو و دراختیار توست.
كلمه ی «بیده الملك» معنایش این است كه همه ی ملكها و همه ی قدرتها و همه ی
اقتدارها در قبضه ی اوست، دراختیار اوست، در دست اوست، یعنی هیچ قدرت
مستقلی در عالم وجود ندارد كه در قبال قدرت الهی شمرده شود.
در باب مُلك و قدرت، دو جور انسان می تواند سخن بگوید، بلكه سه جور.
یكی اینكه انسان بگوید: هیچ موجودی دارای هیچ قدرتی به هیچ نحو نیست.
اساساً هیچ موجودی قدرتی ندارد، یعنی خیال كند كه نظام عالم فقط یك نمایش
بی اساس است، كه این نظریه ی اشاعره بوده است.
نظریه ی دیگر این است كه خدا از خود قدرتی دارد، هر موجودی هم برای
خودش قدرتی دارد كه این قدرتها در مقابل قدرت خداوند استقلال دارند.
سوم این است كه هر موجودی در حد و اندازه ی خود از قدرتی برخوردار است،
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 485
ولی او و قدرتش در قبضه ی قدرت الهی است كه این «امر بین امرین» در تكوینیّات
است.
«بِیَدِهِ اَلْمُلْكُ» یعنی تمام قدرتها در قبضه ی قدرت او و در اختیار اوست و تنها
در قبضه ی قدرت اوست یعنی در مقابل او هیچ قدرت مستقلی وجود ندارد.
[1]
. شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری، منظومه ی حكمت.
[2] . نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه ی 218.