وَ اِنْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْاَقاویلِ لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمِینِ. . . اگر پیغمبر چیزی از پیش خود به ما ببندد، به تمام قدرت او را می گیریم و آن رگ قلبش را می بُریم. ولی «اگر» را در اینجا به صورت «لَوْ» ذكر كرده. كأ نّه اگر بخواهیم به فارسی بگوییم، یعنی به فرض محال: البته چنین چیزی محال است، او این كار را نمی كند، ولی این را بدانید به فرض كه فرستاده ی ما چنین كاری بكند به تمام قدرت او را می گیریم.

این برای آن است كه دیگران حساب كار خودشان را بكنند؛ زیرا مشركین (ثقفی ها) گاهی می آمدند به پیغمبر می گفتند: یا رسولَ اللّه! بیا با ما مصالحه كن، ما حاضریم مسلمان بشویم اما به شرط اینكه تسامح و تصالحی با ما بكنی. یكی اینكه

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 668

چون ما به عبادت و پرستش بتها انس داریم اجازه بده یك سالِ دیگر اینها را پرستش كنیم كه به اصطلاح خوب سیر بشویم و یك شكمی از عزا در بیاوریم، بعد اینها را از بین ببر. دوم اینكه نماز كه آدم بیفتد به خاك و سجده كند غرور ما را می شكند، این را هم از ما بردار. سوم اینكه موقعی كه می خواهد بتها شكسته بشود به ما نگو [كه این كار را انجام بدهیم، ] خودتان بشكنید؛ یك كس دیگر را مأمور كن، ما حیفمان می آید. پیغمبر اكرم فرمود: اینها به اختیار من نیست. من یك ساعت هم نمی توانم اجازه بدهم كه این بتها باقی بماند و یك روز هم نمی توانم به شما اجازه بدهم كه مسلمان باشید و نماز نخوانید. بله، می گویید بتها را شما نمی خواهید بشكنید، من كس دیگر را می فرستم بشكند.

این است كه این جور گذشتِ درباره ی دین، محال است پیغمبر داشته باشد.

پیغمبر نهایت درجه گذشت داشت ولی گذشت درباره ی خودش داشت نه گذشت درباره ی دین، یعنی تسامح در امر دین كه یك جا بگوید این تكلیف را می توانید انجام ندهید. چنین مسأله ای به هیچ شكل وجود ندارد.

وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ اَلْأَقاوِیلِ. `لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمِینِ. `ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ اَلْوَتِینَ. اگر به فرض محال كوچكترین سخنی را بر ما ببندد، با یمین او را می گیریم (یمین یعنی دست راست. در زبان عربی، دست راست- چون قدرت همیشه در دست راست است- كنایه است از قدرت) یعنی به كمال قدرت او را می گیریم، بعد وَتین او را، رگ قلب او را می بُریم. فَما مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزِینَ اگر بخواهد به سود شما چیزی را به ما ببندد آنوقت كسی از شما نیست كه بخواهد مانع كار ما بشود.

تا اینجا تهدیدی است در مورد پیغمبر اكرم. دومرتبه به اصل مطلب برمی گردد:

وَ إِنَّهُ لَتَذْكِرَةٌ لِلْمُتَّقِینَ این شعر یا كِهانت نیست، بیداری و تنبّه است. چیزی كه ماهیتش بیداركنندگی و آگاهانیدن باشد از مقوله ی شعر یا كِهانت نیست. وَ إِنّا لَنَعْلَمُ أَنَّ مِنْكُمْ مُكَذِّبِینَ . . . با همه ی اینها ما خود می دانیم كه گروهی از شما تكذیب كننده هستید و این قرآن حسرت است برای كافران، آنهایی كه از فیضش محروم می مانند، و این قرآن حقِ یقین است؛ یقین است، آن حقِ یقین و خالص یقین. فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ اَلْعَظِیمِ .

پایان سوره به این جمله است: پس تسبیح كن به نام پروردگار عظیمت؛ به نام عظیم پروردگارت یا به نام پروردگار عظیمت. اینجا این سوره تمام می شود.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 669