ما این كلمه را زیاد به زبان می آوریم یا در دل خودمان نیت می كنیم، مثلاً می گوییم
این نماز را بجا می آورم قربةً الی اللّه، یعنی برای نزدیك شدن، تقرب جستن به سوی
پروردگار. معانی و مفاهیمی كه این كلمات در عرف قراردادی انسانها دارد گاهی
سبب اشتباه می شود. انسان خیال می كند این مفاهیم اجتماعی در مورد خدا صدق
می كند، در صورتی كه در مورد خدا حقیقت است نه این قراردادها. در عرف
اجتماع، ما قرب و بعد داریم اما قرب و بعدهای اعتباری و قراردادی. مثلاً می گوییم
فلان شخص نزد فلان مقام خیلی مقرّب است. آیا مقصود این است كه او قرب مكانی
به وی دارد یعنی فاصله ی مكانی او با آن مقام كم است؛ دیگران فاصله شان مثلاً بیست
قدم است او همیشه فاصله اش پنج قدم است؟ اگر این جور باشد پس پیشخدمت هر
صاحب مقامی از همه ی افراد دیگر باید مقربتر باشد چون قرب مكانیش از همه بیشتر
است؛ در صورتی كه ممكن است كسی وجود داشته باشد كه از نظر مكانی فرسنگها
با او فاصله داشته باشد ولی در عین حال مقرب باشد. در آنجا مقصودمان از اینكه
مقرب است یعنی بیشتر مورد عنایت و محبت اوست و وی بیشتر به او لطف دارد.
حال، اینكه كسانی در نزد خدا مقرب هستند، بعضی خیال می كنند صرفاً به
همین معناست و جز این معنایی ندارد. اگر می گوییم پیغمبر اكرم از سایر مردم در نزد
خدا مقربتر است، یعنی خدا به او عنایت و لطف بیشتری دارد و الّا دوری و نزدیكی
به خدا معنی ندارد كه بگوییم یك كسی به خدا نزدیكتر است، دیگری از خدا دورتر
است. نه تنها انسانها، حتی ملائكه هم همین جور هستند، یعنی هیچ ملكی از ملك
دیگر مقربتر و نزدیكتر نیست.
اما این گونه نیست؛ اصلاً در عالم معنا واقعاً درجات قربی هست یعنی عالم
ملكوت و عالم غیب واقعاً درجات و مراتب دارد نه صرف این است كه مثلاً عنایت
و لطف او بیشتر یا كمتر است. خود همین مسأله ی تقرب بنده به خدا، یعنی واقعاً انسان
در اثر عبادت به سوی خدا بالا می رود و به خدا نزدیك می شود. اصلاً خود این
نزدیك شدن یك حقیقتی است و به هر درجه انسان نزدیك بشود وجودش
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 677
حقانی تر می شود و به هر نسبت كه وجودش حقانی تر بشود بیشتر تغییر می كند و
وضع، شكل، نیرو، اراده، صفا، معنویت و همه چیزش عوض می شود.
حتی ما در مورد اعمال خودمان داریم كه
إِلَیْهِ یَصْعَدُ اَلْكَلِمُ اَلطَّیِّبُ وَ اَلْعَمَلُ اَلصّالِحُ
یَرْفَعُهُ [1]. سخن پاك- كه مقصود اعتقاد پاك یعنی اعتقاد صحیح است- به سوی او
بالا می رود و عمل صالح است كه اعتقاد پاك را بالا می برد. یا كلم طیّب است كه
عمل صالح را بالا می برد؛ باز عمل صالح هم به سوی خدا بالا می رود. اینها در عالم
غیب و ملكوت یك واقعیتهایی است غیر از واقعیتهای محسوس. نه معنایش این
است كه مثلاً نماز این فضا و این هوا را طی می كند و بالا می رود؛ ولی یك نوع
بالارفتنی در عالم واقع و نفس الامر دارد. اینكه در قرآن از اعلی علّیّین (بالاترین
عُلوها) و اسفل سافلین (پایین ترین سِفلها) نام برده می شود، اینها یك واقعیاتی
است. این است كه می فرماید:
مِنَ اَللّهِ ذِی اَلْمَعارِجِ خدایی كه در نزد خود مقامات و
درجات و مراتب دارد و هركس و هرچیز- انسان، فرشته و موجودات دیگر- در
یك مقام خاصی از آن مقامات قرب قرار گرفته است.