مقصود از این دوری و نزدیكی چیست؟ آیا مقصود این است كه كافران در زمان
دورتر می بینند، مثلاً آنها معتقدند كه قیامت بعد از میلیونها سال پیدا می شود ولی ما
معتقدیم زمانش نزدیكتر است مثلاً دوهزار سال دیگر؟ آنها كه اساساً معتقد به
قیامت نیستند، به دورش هم- به آن معنا- معتقد نیستند. دوری و نزدیكی در اینجا
معنی و مفهوم دیگری دارد. وقتی كه یك چیزی از نظر احتمال برای انسان خیلی
ضعیف باشد، مثلاً در هزار احتمال یك احتمال آن را نمی دهد [می گوید دور است. ]
مثلاً به شخصی می گویید فلان كار را می خواهید بكنید پس فلان مطلب چه می شود؟
می گوید كو یك چنین چیزی! كو حالا! مقصود این است كه احتمال آن خیلی
ضعیف است. خود ما می گوییم احتمال فلان چیز خیلی بعید است، به احتمال دوری
چنین است. این دوری و نزدیكی به حسب ذهن ماست. ما چون احتمالش برایمان
خیلی ضعیف است می گوییم فلان چیز به احتمال بسیار دور چنین است. ولی همان
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 695
مطلب را آن كسی كه یقین دارد می گوید احتمال دوری نیست، خیلی هم نزدیك
است.
پس در اینجا مسأله ی دوری و نزدیكی، دوری و نزدیكی زمانی نیست، دوری و
نزدیكی از نظر ضریب احتمالات است. می گوید ما او را نزدیك می بینیم. به نظر
می رسد مقصود از «ما» خداوند متعال به علاوه ی فقط ملائكه نیست، بلكه خدا كه حق
است و همه ی اهل حق؛ چون ما در آثارِ مسلّم داریم كه اهل یقین قیامت را آنچنان
نزدیك می دیدند كه الآن [یعنی در زمان حال ] می دیدند. نهج البلاغه می فرماید: و
حققت القیامة علیهم عداتها
[1]. اینها در حال عبادت خدا كه می ایستند، قیامت
وعده هایش را درباره شان الآن تحقق بخشیده؛ یعنی الآن بین خودشان و قیامت
فاصله ای نمی بینند و الآن همه چیز را شهود و احساس می كنند و می بینند.
این است معنای
إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً `وَ نَراهُ قَرِیباً. آنها قیامت را دور می بینند چون
حقیقت را از پشت پرده ی زمان مشاهده می كنند؛ [و ما نزدیك می بینیم. ] مثل آن وقتی
است كه یك نفر حقیقتی را قبل از وقوعش دارد كشف و شهود می كند. مثالش برای
افراد عادی زمانی است كه انسان در عالم رؤیا حادثه ای را می بیند. حادثه ای كه مثلاً
دوماه دیگر عیناً می خواهد واقع بشود او آن حادثه را قبلاً می بیند؛ گویی «طیّ
زمان» پیدا می كند؛ قبل از اینكه واقع بشود آن را در جای خودش می بیند.
[1]
. نهج البلاغه، خطبه ی 220.