نگفت آنهایی كه نمازِ علاوه می خوانند، فرمود آنهایی كه بر نمازِ علاوه و نافله مداومت می كنند. اینجا هم نفرمود كسانی كه اضافه بر واجباتشان چیزی می دهند؛ فرمود آنهایی كه اضافه بر واجبات به طور مستمر چیزی می دهند: حَقٌّ مَعْلُومٌ. `لِلسّائِلِ وَ اَلْمَحْرُومِ یعنی یك كارهای خیر جاری و مستمری دارند؛ مثلاً هفتگی بر خود فرض كرده اند كه این مقدار از مال خود را در فلان مصرفی كه می دانند مصرفی خیر و [موجب ] رضای خداست صرف كنند؛ ماهانه یا سالانه برای خود قرار داده اند و بالاخره یك چیزی قرار داده اند اضافه بر واجبات، ولی یك امر مداوم است نه یك بار. یك بارها اثرش كم است، چرا؟ برای اینكه یك بار نماز خواندن، یك بار انفاق كردن [این گونه است كه ] گاهی انسان تحت تأثیر یك حالت موقت قرار می گیرد و این كار را می كند. مثلاً یك واعظی به یك شكل مؤثری برای انسان صحبت می كند،

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 714

در آن وقت در انسان حالت عبادت پیدا می شود، بعد ممكن است برود هزار ركعت نماز پشت سر همدیگر بخواند. ولی آن حالت موقت كه رفع شد، تا پنج سال دیگر هم دنبالش نمی رود. یا یك كسی تحت تأثیر گفتار یك نفر قرار می گیرد و یكدفعه به اصطلاح لوطی گری اش گل می كند، می بینید مثلاً یك ثلث مال خودش را می بخشد و می گوید این قدرش را من دادم ولی این لوطی گری یك بار است. آن یك حالت موقت است، اعتبار ندارد؛ برخلاف آنچه كه انسان مداومت كند. وقتی كه انسان مداومت بر یك عمل داشته باشد این نشانه ای است از اختیارش و اینكه از عمق روح خودش برخاسته است نه اینكه دیگری او را تحت تأثیر خود قرار داده باشد.

شخصی از یك واعظ نقل می كرد كه من منزل یك كسی منبر رفتم و آنجا منبرم خیلی گرم شد. بعد هم یك روضه ی بسیار طولانی و گرمی خواندم. صاحب مجلس هم خیلی گریه كرد. وقتی پایین آمدم پاكتی به من داد. [دیدم ] یك پول خیلی زیادی داده ولی یك مقدارش تاكرده و بقیه مچاله شده است. فهمیدم او همین جور كه تحت تأثیر قرار می گرفته و گریه می كرده پانصدتومان علاوه كرده، باز كمی بیشتر، پانصدتومان دیگر ریخته، و همین طور پانصد تومان پانصدتومان مچاله كرده و داده است. معلوم است، او در حالی كه دارد گریه می كند و تحت تأثیر قرار گرفته پول می دهد، دو ساعت دیگر هم پشیمان می شود كه چرا اینقدر پول دادم (خنده ی حضار) .

این است كه نه نمازِ یكسره كه یكدفعه انسان تحت تأثیر قرار بگیرد ارزشی دارد نه انفاق یكدفعه كه لوطی گری شمرده می شود. آنچه كه مداومت داشته باشد، مثلاً انسان هر هفته یا هرماه انفاقی می كند، در حالات مختلف برایش فرق [نمی كند، ] و در تمام هفته تصمیمش این است كه مثلاً روز جمعه این را من انفاق كنم، آن وقت است كه این كار از عمق روحش برمی خیزد. یا همان نماز و عبادت و دعای كمیل و غیره، یك وقت شخص تحت تأثیر یك كسی قرار بگیرد، یكدفعه یك شب جمعه ای تا صبح برود دعا بخواند، بعد همه ی شبهای جمعه ی دیگر تا صبح خُر و پُف داشته باشد، این اثری ندارد. ولی اینكه انسان فرض كنید هر شب جمعه قرارش این باشد دو ساعتش را به عبادت و دعا بپردازد اما بر این كار مداومت داشته باشد آن وقت است كه این كار از عمق روحش برمی خیزد و اثر تربیتی روی

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 715

روحش دارد.