در حدیث است: سه چیز است كه رعایتش واجب است چه در مورد مسلمان و چه در مورد غیر مسلمان، یعنی از حقوق خاصه ی روابط اسلامی نیست، از حقوقِ انسانی است: یكی رعایت امانت. اگر كسی امانتی به مسلمانی بدهد ولو كافرترین كافرها باشد رعایتش واجب و خیانتش حرام است. امام سجاد این مطلب را به این صورت تمثیل فرمود: اگر قاتل پدرم همان شمشیری را كه با آن پدرم را كشتند به عنوان امانت به من بسپارد خیانت نمی كنم. آیا از این بالاتر می شود كه امانت گیرنده شخصی مثل امام زین العابدین باشد با آن روابطی كه میان پدر و پسر هست، امانت دهنده قاتل شخصی مثل امام حسین باشد و امر مورد امانت هم همان شمشیری باشد كه با آن سر امام حسین را بریدند؟ می گوید حتی در آن مورد خیانت نمی كنم.

دوم مسأله ی عهد است كه اگر انسان عهد و پیمان بست مادام كه طرف آن را نقض نكرده نقض نمی كند.

سوم مسأله ی نیكی كردن به والدین است؛ یعنی والدین اگر كافر هم باشند این جور نیست كه تمام حقوقشان ساقط بشود؛ یك حقوقی دارند. ممكن است در یك شرایطی [این حقوق ساقط گردد. ] مثلاً در وقتی كه والدین شمشیر به روی اسلام كشیده اند، برای فرزندی كه مجاهد اسلام است كشتنش جایز است ولی در عین حال یك سلسله حقوق دارد كه رعایت آن حقوق مادام كه زنده است واجب است.

در حدیث دیگر است: سه نفرند كه احترام كردن آنها برای احدی نقص و عیب نیست و كوچكی شمرده نمی شود. یكی پدر و مادر. تو به هر درجه رسیده باشی خیال نكن به جایی رسیده ای كه بالاتر است از اینكه به پدر و مادرت خدمت كنی.

دیگری مهمان. میزبان هر كه می خواهد باشد و مهمان هر كه می خواهد باشد، باز خدمت كردن مهمان برای میزبان ننگ و اهانت نیست بلكه كمال است.

این حدیث را هم بخوانم و این بحث را تمام كنم. پدر و پسری آمدند مهمان

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 735

امیرالمؤمنین شدند. حضرت خودشان بودند و فرزندشان محمد بن حنفیّه. در آخر غذا آب آوردند برای شستن دست (چون می دانید كه سنت است هم در ابتدای غذا دست را بشویند هم در انتهای غذا) . حضرت خودشان آن آفتابه لگن یا ابریق و كاسه را- هرچه بوده- گرفتند كه دست آن مهمان را بشویند. امتناع كرد كه نمی گذارم، شما را- مثلاً- به جان پیغمبر قسم من را خجالت ندهید. فرمود نمی شود، تو مهمانی من میزبان، میزبان وظیفه دارد خدمت كند؛ این حرفها [و تعارفها] همه مهمل است. هرچه او امتناع كرد فرمود: نه، من خودم باید دست تو را بشویم.

خودش دست آن پدر را شست. نوبت به پسر رسید. آب را به محمد بن حنفیّه داد و فرمود: تو دست پسر را بشوی. بعد به پسر گفت: اگر پدرت نبود و تو تنها مهمان من بودی دست تو را هم خودم می شستم، اما چون پدرت اینجا هست به احترام پدرت می گویم دست تو را پسرم بشوید كه احترام پدر رعایت شده باشد و بفهمی كه احترام پدرت همیشه محفوظ است. خیلی ظریف و لطیف است!