فَما لِ اَلَّذِینَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِینَ. `عَنِ اَلْیَمِینِ وَ عَنِ اَلشِّمالِ عِزِینَ. `أَ یَطْمَعُ كُلُّ اِمْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ یُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِیمٍ. `كَلاّ إِنّا خَلَقْناهُمْ مِمّا یَعْلَمُونَ. `فَلا أُقْسِمُ بِرَبِّ اَلْمَشارِقِ وَ اَلْمَغارِبِ إِنّا لَقادِرُونَ. `عَلی أَنْ نُبَدِّلَ خَیْراً مِنْهُمْ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِینَ [1].

آیات متعددی بود- از آیه ی 22 تا آیه ی 35- كه با جمله ی إِلاَّ اَلْمُصَلِّینَ. `اَلَّذِینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ دائِمُونَ شروع می شد و به جمله ی أُولئِكَ فِی جَنّاتٍ مُكْرَمُونَ ختم می شد. در این آیات با توجه به آیه ای كه پایان این آیات است روشن می شود كه چگونه اشخاصی در عالم آخرت در بهشتهای الهی جای می گیرند و مكرَمند، مورد اكرام و احترامند، یعنی مورد عنایت و لطف الهی هستند، آنها كه از نظر نماز چنانند، از نظر مال و ثروت و انفاقات چنان، از نظر امانتداری چنان، از نظر عفت و پاكدامنی چنان، از نظر ادای شهادت و وفای به شهادت چنان، این چیزهایی كه ذكر شد. چنان مردمی در

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 738

بهشتهای الهی قرار می گیرند و مكرمند، پس ایمان و عمل [با هم لازم است. ] كسی به بهشت نمی رود مگر آنكه در ابتدا ایمان داشته باشد و بعد به این ایمان جامه ی عمل بپوشد. پس در واقع طمعهای بیجا باید بریده و قطع شود.

آیاتی كه الآن خواندیم از این قسمتها شروع می شود: فَما لِ اَلَّذِینَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِینَ. `عَنِ اَلْیَمِینِ وَ عَنِ اَلشِّمالِ عِزِینَ. `أَ یَطْمَعُ كُلُّ اِمْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ یُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِیمٍ. معلوم می شود گروهی بوده اند كه قرآن اینها را هم كافر می خواند؛ حال چرا كافر می خواند و چگونه كافرهایی هستند توضیح می دهیم. مردمی بودند كه هم ایمان داشتند و هم ایمان نداشتند و البته آن كه داشتند در واقع ایمان نبود؛ ایمانِ به معنی واقعی نداشتند كه آنها را منجر به اطاعت و تسلیم امر خدا و منجر به عمل كند، ولی در عین حال دغدغه ی راست بودن دعوت پیغمبر را هم شدیداً داشتند. با اینكه ایمان نداشتند و در گروه مؤمنین نبودند باز گروه گروه می آمدند دور پیغمبر می نشستند و در دل خودشان این طمع را به شكلی پرورش می دادند كه شاید ما هم از این نعیمهایی كه در عالم دیگر هست بهره مند شویم؛ یعنی می خواستند ایمان نیاورده و عمل نكرده وعده ها و نویدهای پیغمبر درباره ی آنها صادق شود؛ چرا؟ از آیات بعد روشن می شود كه یك نوع خودبینی خاصی در این مردم وجود داشته است.

بعضی افراد، خود و نژادشان را به گونه ای پیش خودشان فرض می كردند كه ما فقط به دلیل اینكه ما هستیم، مثلاً به دلیل اینكه از اولاد ابراهیم هستیم یا در اطراف كعبه پرورش یافته و بزرگ شده ایم از ما بهتر و بزرگتری در عالم وجود ندارد. اگر چنین چیزهایی كه پیغمبر می گوید وجود داشته باشد، اگر اینها را به ما ندهند پس به كی می خواهند بدهند؟ ! یك چنین فكر احمقانه ای. اگر ما به بهشت نرویم پس كی می خواهد به بهشت برود؟ ! همان معیارهایی را كه برای بزرگی و شرافت و استحقاق و لیاقت پیش خودشان داشتند به كار می بردند و آن معیارهایی كه اسلام به كار می بُرد كه همه بر مقیاس ایمان و عمل بود اصلاً در اینها اثر نمی گذاشت. اینها در جاهلیت به گونه ای پرورش پیدا كرده و بزرگ شده بودند كه خودشان را مردان خیلی بزرگ و شریف می دانستند.

این افراد امتیازاتی در دنیا كسب كرده بودند و در مقابلشان یك عده بردگان و ضعفا و مردمانی قرار داشتند كه خود اینها آنها را اراذل و پستها می نامیدند؛ و بعلاوه با خودشان فكر می كردند اینكه ما این همه امتیازات داریم دلیل بر این است كه یك

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 739

شرافتی داریم كه خدا این امتیازات را به ما داده؛ به همین دلیل كه در این دنیا این امتیازات را به ما داده است، در آن دنیا هم امتیازات آن دنیا را قطعاً به ما خواهد داد.

حالا چهارتا آدمهای اراذل (به قول خود آنها) یعنی پست و منحط و رذل از قبیل غلام و نوكر و سیاه آمده اند ایمان آورده اند، این چه ارزشی دارد؟ اگر بنا بشود چنین چیزهایی وجود داشته باشد، به همین دلیل كه آنچه ما امروز داریم به سبب شرافت ذاتی ماست، آنجا هم چنین است.

[1] . معارج / 36- 41.