حال ببینیم جنّی كه قرآن نقل می كند چه مشخِصاتی دارد. از نظر آنچه كه قرآن برای
ما بیان كرده، در خصلتها شبیه ترین موجودات به انسان است؛ یعنی موجودی است
كه مانند انسان بلكه مانند هر حیوانی تولد دارد، و مانند یك حیوان و انسان مرگ
دارد، و مانند یك حیوان و انسان حشر دارد؛ ذرّیّه دارد، دوجنسی است و مرد و زن
دارد. همه ی اینها از قرآن استنباط می شود. در ملائكه هیچ كدام از اینها نیست. ملائكه
نه مردند و نه زن، چون از این جنس نیستند ولی درباره ی جن مثلاً در همین جا
تعبیری دارد كه:
وَ أَنَّهُ كانَ رِجالٌ مِنَ اَلْإِنْسِ یَعُوذُونَ بِرِجالٍ مِنَ اَلْجِنِّ. بعلاوه یك
موجودی است كه برخلاف انسان كه اصل اولش خاك است و از خاك و گِل آفریده
شده است و یك موجود خاكی است قرآن می گوید این موجود زنده (جاندار است و
حیات دارد) جنس اصلش آتش است. همین طور كه خدا حیات را در یك ماده ی
خاكی خلق كرده- كه هنوز هم جزو معماهای بزرگ عالَم علم است و حل نشده كه
اولِ حیات چگونه و به چه شكل بود ولی مسلّم است كه حیات در روی زمین از
خاك پیدا شده- قرآن می گوید كه یك حیات دیگری هم در عالم پیدا شده است
ولی آن حیات دیگر از آتش به وجود آمده نه از خاك. این یك امر تجربی نیست كه
بگوییم بیایید به ما نشان بدهید. قرآن می گوید چنین چیزی وجود دارد. درست یك
جاندار، یك موجود ذی حیات به وجود آمده است از همین آتش معمولی، همین
عنصری كه الآن ما به نام آتش در این عالم می شناسیم. عنصر آتش رسیده به جایی
كه تبدیل به یك موجود زنده شده است. حالا چگونه است ما نمی دانیم، ولی هست.
اینها به دلیل اینكه عنصر و مبدأ اوّلی شان در خلقت با انسان متفاوت است
تفاوتهایی با انسان دارند. در بعضی قسمتها، در آنچه كه فضیلت و كمال واقعی است،
از انسان پایین ترند یعنی دون انسان اند؛ و بعضی چیزها را از انسان بیشتر دارند كه
آنها كمال واقعی شمرده نمی شود. آنچه اینها در آن از انسان پایین ترند این است كه
در مراحل ایمانی و معنوی [مانند انسان نیستند. ] البته مانند انسانْ مؤمن دارند
غیرمؤمن دارند؛ حتی مشرك و كافر دارند، منكر خدا دارند، منكر انبیا دارند، مؤمن
واقعی هم دارند. ولی افراد اینها در ایمان، آن مراتبی را كه افراد بشر طی می كنند طی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 776
نمی كنند كه مثلاً به مقام پیغمبری برسند. در این جهت تابع بشر هستند یعنی
پیغمبرهای بشر هادی و راهنمای آنها هستند نه اینكه از خود پیغمبری داشته باشند.
و اما به دلیل اینكه عنصر اوّلی كه اینها از آن آفریده شده اند با عنصر خاك
متفاوت است تفاوتهایی با انسان دارند. یكی همان مسأله ی غیرمرئی بودن است؛
یعنی وجود دارد، مانند یك جسم هم وجود دارد ولی یك جسم غیرمرئی. دیگر
مسأله ی سرعت است. در آنها حركت وجود دارد ولی حركت را به یك سرعتی انجام
می دهند كه برای بشر غیرقابل تصور است. در یك «آن» می توانند اینجا باشند و در
«آن» بعد در دورترین كرات عالم.