در ذیل سوره ی وَالصّافّات و سوره های دیگری عرض كردیم كه قرآن درباره ی آنچه كه
ما «آسمان» می نامیم تعبیری دارد كه نه با هیئت قدیم جور درمی آید نه با هیئت
جدید؛ با هیئت قدیم تباین دارد، با هیئت جدید تباین ندارد ولی در هیئت جدید
قهراً مطرح نیست از باب اینكه مسأله ای است مافوق هیئت، و آن این است كه قرآن
می گوید:
إِنّا زَیَّنَّا اَلسَّماءَ اَلدُّنْیا بِزِینَةٍ اَلْكَواكِبِ [1] یعنی ما نزدیكترین آسمانها را به
ستارگان زینت كرده ایم. یا در یك آیه ی دیگر می فرماید:
وَ لَقَدْ زَیَّنَّا اَلسَّماءَ اَلدُّنْیا
بِمَصابِیحَ [2] ما نزدیكترین آسمانها را به چراغها زینت كرده ایم؛ یعنی تمام این
خورشیدها، ماهها، ستاره ها به نزدیكترین آسمانها تعلق دارند. از نظر هیئت قدیم
ماه به آسمان نزدیك تعلق داشت، عطارد به آسمان دوم، زهره به آسمان سوم،
خورشید به آسمان چهارم، مریخ به آسمان پنجم، مشتری به آسمان ششم، زحل به
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 786
آسمان هفتم و باقی ستاره ها همه به آسمان هشتم تعلق داشتند، چون قائل به نُه
آسمان و نُه فلك بودند.
نُه كرسی فلك نهد اندیشه زیر پای
تا بوسه بر ركاب قزل ارسلان زند
در هیئت جدید تا حدودی كه ستاره وجود دارد آسمان یعنی جسمی غیر از
ستاره ها وجود ندارد. فضایی است و یك عده ستارگان، ماهها و خورشیدها. تا
كهكشان هم كه برویم بلكه تا صدها كهكشان آن طرف تر جز ستاره چیزی وجود
ندارد.
حرف قرآن این است كه تمام ستاره ها مانند چراغ- پیغمبر اكرم هم فرمود مثل
چراغی كه آویخته باشد- در زیر نزدیكترین آسمانها قرار دارد. پس آن نزدیكترین
آسمانهایی كه قرآن می گوید، از دورترین ستاره ها دورتر است. حال آن آسمانها چه
وضعی دارند، به آنجا كه می رسد ماده چه شكلی پیدا می كند، قدیمیها می گفتند ماده ی
پنجم در آنجا وجود دارد. چهار عنصر قائل بودند، آن را یك ماده ی پنجم جدا حساب
می كردند و بالاخره مقصودشان این بود كه یك عنصر جداگانه ای است، حال هرچه
می خواهد باشد.
این موجودی كه نامش جن است و به واسطه ی همان عنصر خاص خودش در
«لحظه» می تواند عالم مادی را طی كند، با اینكه از نظر اندیشه و روح پایین تر از
انسان است، از نظر جسم از انسان خیلی قویتر و نیرومندتر است. از قرآن استنباط
می شود كه اینها خود را تا نزدیكترین آسمانها هم می رسانند و آن آسمانها مقر
ملائكه است، به این معنا كه ملكوتِ آن آسمانها مقر ملائكه است. اینها گاهی چون
می توانند خودشان را تا آن افق نزدیك كنند می توانند از یك سلسله خبرها آگاه
بشوند. بعد از قضیه ی بعثت حضرت رسول، اینها دیدند یك دگرگونی در آن آسمانها
پیدا شده، یعنی نمی گذارند نزدیك بشوند و اگر بخواهند نزدیك بشوند اینها را با
شهاب می رانند. البته گفته اند كلمه ی شهاب كنایه است، یعنی با یك نیرویی اینها را
می رانند. اینها گفتند ما دیدیم كه وضع در آنجا برای ما دگرگون شده، دیگر ما را به
آن نزدیكیها راه نمی دهند ولی با خود فكر می كردیم آیا شری برای مردم زمین اراده
شده است یا خیری؟ نمی دانستیم كه منشأ این جریان شری است یا خیری؟ حالا
فهمیدیم كه یك خیر سبب این كار بوده است
وَ أَنّا لَمَسْنَا اَلسَّماءَ ما آسمان را لمس
كردیم، یافتیم او را كه پر شده است از نگهبانان و از شهابها، یعنی برای ما دیگر
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 787
امكان نزدیكی در آنجا نیست.
وَ أَنّا كُنّا نَقْعُدُ مِنْها مَقاعِدَ لِلسَّمْعِ ما قبلاً آن نزدیكیها می نشستیم و استراق سمع
می كردیم یعنی از جریانها به نحوی آگاه می شدیم اما
فَمَنْ یَسْتَمِعِ اَلْآنَ یَجِدْ لَهُ شِهاباً
رَصَداً حالا اگر كسی بخواهد در مقام استماع بر بیاید با شهابی كه در كمین است او را
می رانند.
وَ أَنّا لا نَدْرِی أَ شَرٌّ أُرِیدَ بِمَنْ فِی اَلْأَرْضِ أَمْ أَرادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَداً نمی دانیم- یعنی
نمی دانستیم و حالا فهمیدیم قضیه چیست- كه آیا این جریان از شری برای مردم
حكایت می كند یا از خیری. و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطاهرین.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 788