مسلماً دعا را باید یكی از سنن الهی شمرد ولی آیا ممكن است
سنت دعا مخالف سنت تكوین باشد از این نظر كه یكی از سنن
تكوین این است كه بشر در ضمن تلاش و مواجهه با مشكلات و
گرفتار شدن به مصائب و شكستها، از لحاظ روح و اخلاق نفسانی و
هم از لحاظ فكر و اندیشه نیرومند می شود؟ مبارزه منبع نیروست.
علیهذا اگر بنا شود هر خواسته ای صرفاً از طریق دعا بدون تلاش به
انسان برسد، بشر موجودی ضعیف از لحاظ بدن و اخلاق و فكر و
انتباه بار می آید و این برخلاف سنت تكوین است. پس باید دعا
مقرون باشد به عمل و تلاش و مواجهه با مشكلات و گرفتار شدن به
مصائب و شكستها. استجابت در ضمن این مشكلات است كه بسیار
لذیذ و عالی است.