مردم از نظر اینكه در زندگی برای خود هدف مشخص و معینی داشته باشند كه محور اصلی فعالیتهای آنها به شمار رود، بر دو قسم اند: بعضی صاحب هدف و بعضی بی هدف. مردم بی هدف كه فعالیتهایشان در اطراف آن متمركز باشد به جایی نمی رسند هرچند دارای عالیترین استعدادها باشند.

مردم با هدف نیز بر دو قسم اند: بعضی هدفشان از حدود تن آسانی و اینكه بالاخره در همه شرایط باید از آسایش و لذت بیشتری برخوردار شد و با همه شرایط مختلف معنوی باید خود را سازگار كرد، تجاوز نمی كند. اگر مصلحت بدانند سینه می زنند و اگر اوضاع برگشت عربده می كشند. بعضی دیگر هدف معنوی و روحی دارند، به خاطر هدف روحی تن را به رنج و زحمت می اندازند. این گونه مردم بر دو قسم اند: یا هدف موهوم دارند و یا هدف معقول و مثبت؛ هدفهای وهمی از قبیل آب و خاك، نژاد، مسلك ساختگی خود یا مثل خود، یا هدف معقول و واقعی.

آن كه می گوید: چو ایران نباشد تن من مباد، برای وطن خود ارزش قائل است. برای جان و مال و فرزند و همه چیز خود آنگاهارزش قائل است كه این كمال مطلوب و ایده آل یعنی سربلندی وطن یا نژاد محفوظ باشد. اگر این كمال مطلوب نباشد، برای زندگی هیچ گونه ارزشی قائل نیست.

از نظر اسلام این گونه امور دون شأن بشر است كه هدف قرار بگیرد، بلكه پیغمبر اكرم افتخار به نیاكان را امری گندناك معرفی كرد.

ولی به هر حال كسی كه كمال مطلوبی اینچنین دارد كه خواه ناخواه امری معنوی و ذهنی است، برای مادیات ارزشی در برابر آن قائل نیست.

هیچ ملت متمدنی پیدا نمی كنید كه افراد خود را به كمال مطلوبی مافوق مادیات عادت ندهد و تربیت نكند؛ یعنی افراد را همه می خواهند به شكلی باشند كه ارزش امور مادی را مشروط به وجود و بقا و تحقق كمال مطلوب و ایده آل بدانند. تربیت مادی كمونیستی نیز با همه جنبه های ماتریالیستی این طور است.

در اسلام ترك دنیا جز اینكه انسان ارزش امور مادی [را] تابع ارزش كمال مطلوب و امور دیگر معنوی وابسته به آن بداند چیزی نیست: قل ان كان اباؤكم. . . احب الیكم من اللّه و رسوله. . . اسلام به ترك دنیا به معنی رهبانیت و عزلت و ترك فعالیت و تولید امر نمی كند، به تقدم آخرت بر دنیا یعنی به تقدم ارزشهای معنوی و كمال مطلوب الهی دعوت می كند.

از این رو می توانیم بفهمیم كه تربیتی در جهان نیست كه این نوع ترك دنیا- كه لازمه كمال مطلوب داشتن است- در آن نباشد.