رجوع شود به دفتر شماره ی 83، صفحه ی 77 (پاورقی) ، مفهوم دولت در عصر ولی عصر (عج) .

ایضاً كتاب ماتریالیسم تاریخی، بحث دولت و كتاب منشأ خانواده و مالكیت و دولت تألیف انگلس.

آیا در عصر ولی عصر دولت به معنی گروه حاكم وجود ندارد و فقط حكومت قانون است و مردم بدون دولت اداره می شوند، آنچنان كه كمونیستها در جامعه ی ایده آل خود نظر می دهند؟ یا دولت به معنی گروهی كه صرفاً مظهر حكومت عدل و قانون است، مثل حكومت رسول اكرم و علی علیه السلام وجود دارد ولی دولت به معنی مظهر حكومت گروهی یا طبقه ای بر گروهها و طبقات دیگر وجود ندارد؟ از نظر كمونیستها كه دیدشان درباره ی انسان دید صرفاً مادی و ماتریالیستی است از نظر اخلاقی و قدرت را مساوی با زورگویی و تجاوز می دانند، پس نفی ظلم و برقراری عدل مساوی است با نفی دولت و قدرت حاكمه. ولی از نظر ما كه انسان می تواند وابسته به ایمان و ایدئولوژی بشود و تكامل را مساوی با استقلال و آزادی از شرایط محیط و وابستگیهای بیرونی و درونی می دانیم، قدرت مساوی با زور و تجاوز نیست. دولت مهدی مانند دولت علوی مظهر قدرت است اما قدرت قانون و عدالت. پس در آن عصر دولت به معنی مظهر قدرت یك گروه یا یك طبقه نیست ولی به معنی مظهر قدرت حق و عدالت هست.

از طرف دیگر، تكامل محدود به هیئت حاكمه- به تعبیر افلاطون فیلسوفان حاكم و حاكمان فیلسوف- نیست، در عموم مردم است؛ گناه طبعاً كم می شود و جرم به حداقل نقصان می یابد، همچنانكه در عهد رسول اكرم و حضرت علی افرادی مجرم مثلاً سارق [خود اقرار می كردند، ] مانند داستان غلام سیاه و یا زانی و زانیه مثل داستان زنی كه خدمت مولی آمد و گفت: «طهرنی» و یا مردی كه خدمت رسول اكرم آمد و اقرار به زنا كرد (شرح لمعه) .

در كتاب مكتبهای سیاسی، ذیل «لنینیسم» نظر لنین را درباره دولت چنین بیان می كند:

دولت محصول غیر قابل آشتی بودن طبقات و مظهر خصومت طبقاتی است. وجود دولت به خودی خود ثابت می كند دشمنیهای طبقاتی غیر قابل رفع است و سازش بین انسان امكان ندارد. دولت آلت استثمار طبقات ستمكشان است و قدرتی است كه از جامعه برخاسته ولی خود را مافوق جامعه قرار داده [1] و بیش از پیش از آن جدایی گرفته است. از صفات ممیزه دولت یكی دسته بندی و تقسیم رعایای دولت است براساس تقسیمات ارضی و دیگر تأسیس نیروی مسلح است.

وجود نیروی مسلح، خود دلیل شكاف بین طبقات اجتماعی مردم است و نیز جلوگیری دولت از مسلح شدن تمام مردم، خود دلیل بر وجود طبقات متخاصم و وجود حالت دشمنی و آشتی ناپذیری بین طبقات مردم می باشد.

از نظر ما- همان طور كه در مقاله «حكومت و ولایت» علامه طباطبایی آمده است- ممكن است دولت مظهر آشتی گروههای متخالف و احیاناً متخاصم باشد. نسبت دولت به جامعه از قبیل نسبت صورت است به ماده مركّبه. البته اجزاء ماده چنانكه می دانیم با یكدیگر هم میل تركیبی دارند و هم تنازع و تخاصم. ثمره این دو نبرد، تكامل یعنی پیدایش و افاضه شدن صورت جدید است. پس دولت مظهر تكامل اجتماع است و این خود ناشی از مدنی بالطبع بودن انسان است.

---