1. فقه جعفری شعبه ای است از فقه اسلامی. فقه اسلامی عبارت است از سیستم قانونگذاری اسلامی. دین اسلام تنها یك سلسله مسائل ایمانی و یا اخلاقی نیست؛ یك سیستم عظیم قانونگذاری است با همه ی مشخصات قانونگذاری. فقه جعفری تفاوتش با سایر فقه ها تنها از این جهت نیست كه گروهی تقلید می كنند و پیروی می كنند از امام صادق و گروه دیگر از ابوحنیفه و یا شافعی و یا احمد و یا مالك، آنچنان كه اتباع و مقلدان مجتهدین هركدام از مجتهدی تقلید می كنند و اختلافات، همه فرعی است مثلاً تسبیحات اربعه سه بار باید خوانده شود یا یك بار كافی است و آیا جلسه ی استراحت واجب است یا مستحب؟ .

البته مسائل فقهی همه مسائل فرعی است در مقابل مسائل اصول دین ولی تفاوت مذاهب فقهی اسلامی یك تفاوت اصولی است، یعنی انواعی از طرز تفكر است در كیفیت استنباط احكام اسلامی. .

همچنان كه تفاوت اخباری و اصولی در شیعه نیز یك اختلاف اصولی است و مربوط است به طرز استنباط و اجتهاد و كشف احكام. .

این تفاوت از اینجا ناشی می شود كه منابع و مصادر و اصول تشریع و قانونگذاری اسلامی را چگونه تشخیص دهیم. .

در اینكه مصدر اول و اصل اول تشریع اسلامی قرآن است تقریباًاختلافی میان مسلمین نیست. فقط اخباریین ما با كمال تأسف این را قبول ندارند. معنی اصل اول و مصدر اول این است كه او مقیاس سایر اصول است. در میان اهل تسنن شاید حنابله اینچنین باشند كه حدیث را بر قرآن تقدم دهند. و در اینكه سنت پیغمبر، راه و روش، گفتار و كردار پیغمبر اكرم نیز خود یكی از مصادر است و مصدر دوم است باز سخنی نیست. اختلافی كه هست و نزاعهای شیعه و سنی آن را به وجود آورده است ضعف و قوّت احادیثی است كه از رسول اكرم در این زمینه روایت شده. معمولاً شیعه اعتنای زیادی به روایات منقول از طرق اهل تسنن ندارد و سنی به هیچ وجه تاكنون به روایات منقول از طریق شیعه اعتنا نكرده است. پس این نزاع یك نزاع صغروی است ولی همین اختلاف صغروی خواه ناخواه روی فقه اثر زیادی می گذارد. مرحوم آیت اللّه بروجردی به استناد حدیث ثقلین [1]. . . [2]شیعه به استناد این احادیث كه اهل تسنن نیز نقل كرده اند مدعی است كه احادیث منقول از عترت معصومین باید مورد استناد قرار گیرد و البته به فرض اینكه صحت سند آنها ثابت بشود.

پس شیعه از طرفی مدعی است كه امامی بودن راوی شرط نیست، وثوق شرط است (و لهذا از قدیم الایام در فقه شیعه به احادیث بسیاری كه فقط از طرق اهل تسنن روایت شده استناد شده است) و از طرف دیگر به استناد حدیث مسلّم و معتبر ثقلین ادعا می كند كه باید احادیث معتبرِ مستندِ عترت مورد استفاده و استناد قرار گیرد. و البته به این وسیله فقه اسلامی بسی قویتر و غنی تر می گردد، همچنان كه در قوانین احوال شخصیه ی مصر كه در سال 1920 میلادی تدوین شده بسیاری از مسائل مربوط به فقه ابوحنیفه را طرد و از سایر مذاهب اربعه اقتباس كردند كه بعضی از آنها با فقه شیعه انطباق دارد. .

2. اما اختلافات شیعه و اهل تسنن در مسائل فرعی. رجوع شود به ورقه ای جداگانه در همین موضوع. .

3. كلمه ی فقه و تفقّه در قرآن و امر قرآن و حدیث به تفقّه كه منشأ یك حركت فقهی عظیم شد. .

4. بیماریهایی كه اخیراً فقه جعفری پیدا كرده از قبیل اعراض و تحقیر دو مصدر بزرگ قرآن و عقل، تقدّم بی جهت بعضی مسائل به واسطه ی سرگرمی به اصول، جمود بعضی فقها به واسطه ی اعراض از قرآن و عقل، مثل مسائل مربوط به مقام ابراهیم، طواف، قربانی و غیره.

5. تاریخچه ی حصر مذاهب به اربعه و محرومیت فقه جعفری.

6. فتوای عجیب شیخ شلتوت

---