5. حدیث: ان من احب عباد اللّه. . . فزهر مصباح الهدی فی قلبه و أعدّ القری. . . فهو من الیقین علی مثل ضوء الشمس. . . ان اردت العلم فاطلب اولاً فی نفسك حقیقة العبودیة. . . و استفهم یفهمك. .

اما مسئله ی رؤیا. دو نظریه ی افراط و تفریطی: .

یكی اینكه رؤیا جز تخیلات نامنظم قوه ی خیال نیست، مرغ آزادی است كه از شاخه ای بی جهت و بی منطق پرواز می كند. .

نظریه ی دیگر این است كه رؤیا خود منطقی دارد. منطقش حالات بدنی و روحی است و تمام رؤیاها وابسته است به نحو علیت فاعلی و ناشی از تأثیر بدن یا شعور باطن است. .

نظریه ی دیگر این است كه رؤیا را به یك چوب نباید راند. بعضی رؤیاها واقعاً بارقه و كششی است كه از باطن و خارج القا می شود نه به معنی اینكه ارواحی از جای دیگر می آیند و تماس می گیرند و به

جلد هشتم . ج8، ص: 309

گوش انسان چیزی می گویند یا در مقابل چشم ظاهر می شوند، بلكه به معنی اینكه حقیقتی به قلب و روح عارض می شود و آنچه انسان می بیند تمثل حقیقت كلی است. .

در مسئله ی خواب: .

1. كشف ارزشِ درمانی فاش كردن خاطرات ناخوشایند.

2. كشف نارسایی عملیات مادی برای بیماریهای روانی و علل عاطفی نه عضوی.

3. خواب مصنوعی.

4. به یاد آمدن خاطرات فراموش شده در خواب مصنوعی و در هیستری.

5. تأثیر میل روحی در ایجاد بیماری.

6. تأثیر گذشته در رؤیا و تأثیر رؤیا در بیماری آینده.

7. كشف ماوراء شعور ظاهر كه وحشی و كودكانه و غیر عقلانی است.

8. رابطه ی رؤیاها و هذیانات و اعترافات بی اختیار با عواطف مغفول.

9. كشف اسرار درونی به وسیله ی رؤیا- خوابِ كسی كه می دید راه را بر مردم گرفته است.

10. جنبه ی روانی خوابیدن.

11. خوابهایی كه معلول مستقیم عوارض بدنی از قبیل گرسنگی و تشنگی و شهوت و غیره است.

12. رؤیاهای الهامی.

13. داستان ابن سیرین و مردی كه خواب دید تخم مرغ پخته را پوست می كند و فقط سفیدی می خورد، داستان مردی كه خواب دید در معبر راه را بر مردم می گیرد، داستان مردی كه خواب دید شیر سفیدی كه مار سیاهی به گردن دارد به او حمله كرده است.

14. خواب الهامی كسی كه خواب دید خروسی از خانه ی او چند دانه جو برچید.