1. مجموع این حروف 14 حرف است، به ترتیب الفبایی اینها هستند: .

الف، ح، ر، س، ص، ط، ع، ق، ك، ل، م، ن، هـ، ی و مجموعاً در29 سوره ی قرآن آمده است؛ بعضی تك حرفی مثل: ق، ص، ن و بعضی دو حرفی مثل: یس، طس، بعضی سه حرفی مثل: الم و طسم و بعضی چهار حرفی مثل: المر و المص و بعضی پنج حرفی مثل:

حمعسق و كهیعص، بعضی تكرار شده است مثل: ل و م و ق و ص و بعضی نشده مثل: ن. .

2. در باب مقصود و معنی اینها سخنان زیادی گفته شده از این قبیل: .

الف. اینها اسماء سور هستند، یعنی الم اسم چند سوره است از قبیل بقره و آل عمران، و المر اسم سوره ی دیگری است و هكذا. و بعضی گفته اند همه ی اینها اسماء قرآن اند. شیخ محمد عبده این نظریه را انتخاب كرده است. دركشّاف، جلد 1، صفحه ی 21 می گوید: و علیه اطباق الاكثر. .

ب. اینكه این حروف به حساب جمّل آمده [1]و اعداد اینها اشاره است به بعضی وقایع كه در این مدت واقع می شود و یا مدت این امت. شاید حدیث معروف ابا لبید از این قبیل باشد [2]. .

المنارمی گوید: .

روی ابن اسحاق حدیثاً فی ذلك عن بعض الیهود عن النبی صلی الله علیه و آله و هو ضعیف من روایة الكلبی عن ابی صالح عن ابن عباس عن جابر بن عبداللّه. . . .

ج. اینكه مجموع اینها مفردات جمله ای است در حقانیت تشیع و پیروی از علی علیه السلام، زیرا مجموعاً این جمله استخراج می شود:

صراط علی حق نمسكه. در تفسیرالمنارمی گوید: ما در بعضی مقالات تحت عنوان «المصلح و المقلد» گفته ایم كه از این حروف می توان ضد مدعای بعضی شیعه را نیز تركیب كرد. انصاف كه خود این تركیب نیز چیزی نیست كه بتوان گفت كلام خدا را می توان به آن حمل كرد زیرا صراط تمسك كردنی نیست، كتاب تمسك كردنی است. .

د. اینكه رمز است و از متشابهات است و فقط خود پیغمبر معانی این رمزها را می داند و ما نباید درباره ی آنها فكر كنیم [3]. این نظر نیز تا اندازه ای با این جهت [سازگار نیست ] كه قرآن برای هدایت عموم نازل شده نه برای اینكه رموزی كه میان خدا و پیغمبر گذشته، مردم بخوانند و چیزی نفهمند. در تفسیرالمیزان، جلد 19، صفحه ی 5 می گوید: اساساً معنی متشابه این نیست. .

هـ. اینكه اشاره است به اعجاز تألیف قرآن و اینكه قرآن با این همه سازمان عجیب از حروف دیگری به وجود نیامده، از همین مواد به وجود آمده كه همه ی سخنان دیگر به وجود آمده است، تا بیشتر مورد اعجاب واقع شود كه چگونه از 28 حرف معروف چنین مطلب عالی به وجود آمده است [4]. .

و. احتمال اینكه هر حرفی از چهارده حرف، اشاره به یك حقیقت از حقایق قرآنی باشد كه در سوره ای كه به آن افتتاح شده بیان شده است، مثلاً «ط» اشاره به یك حقیقت و «س» اشاره به حقیقت دیگر باشد كه در سورة النمل آمده و اما «ط س م» كه در سورة الشعراء و سورة القصص آمده علاوه بر این دو مطلب شامل مطلب سومی است. .

این فرضیه فرضیه ی خوبی است، ولی باید روی آن مطالعه شود و در جلد 19المیزان، صفحه ی 6 همین انتخاب شده است. .

ز. اینكه قسم باشد. كشّاف [5]، جلد 1، صفحه ی 24 می گوید: هلا زعمت انها مقسم بها. .

3. عطف به نمره ی 2 (ب)تفسیر صافی: .

و من الحدیث ما رواه العیاشی عن ابی لبید المخزومی قال: قال ابوجعفر علیه السلام: یا ابا لبید انه یملك من ولد العباس اثنی عشر یقتل بعد الثامن منهم اربعة تصیب احدهم الذبحة [6]فتذبحه فئة قصیرة اعمارهم خبیثة سیرتهم منهم الفویسق الملقب بالهادی و الناطق و الغاوی. یا با لبید ان لی فی حروف القرآن المقطعة لعلماً جماً. ان اللّه تبارك و تعالی انزل «الم ذلك الكتاب» فقام محمد حتی ظهر نوره و ثبتت كلمته و ولد یوم ولد و قد مضی من الالف السابع مأة سنة و ثلثین سنة. ثم قال:

و تبیانه فی كتاب اللّه فی الحروف المقطعة اذا عددتها من غیر تكرار و لیس من حروف مقطعة حرف تنقضی ایامه الاّ و قام من بنی هاشم عند انقضائه. ثم قال: الالف واحد و اللام ثلثون و المیم اربعون و الصاد تسعون فذلك مائة و واحد و ستون. ثم كان بدء خروج الحسین بن علی علیه السلام الم اللّه فلما بلغت مدته قام قائم من ولد العباس عند المص و یقوم قائمنا عند انقضائها بالمر فافهم ذلك و عدّ و اكتمه. .

و فیالمجمع [7]عن امیرالمؤمنین علیه السلام انه قال: لكل كتاب صفوة و صفوة هذا الكتاب حروف التهجی. 4. عطف به نمره ی 2 (هـ)تفسیر صافی: .

و فیتفسیر الامام: ان معنی الم ان هذا الكتاب الذی انزلته هو الحروف المقطعة التی منها الف و لام و میم و هو بلغتكم و حروف هجائكم فأتوا بمثله ان كنتم صادقین. .

5. از جمله اقوال درباره ی حروف تهجّی كه روایت هم دارد این است كه حروف مقطّعه اشاره به اسماء اللّه است، مثلاً «الم» به معنی انا اللّه اعلم و «المرا» به معنی انا اللّه اعلم و اری و امثال اینهاست.

(المیزان، جلد 9، صفحه ی 3) .

و از جمله اینكه در الم الف اشاره به اللّه و لام اشاره به جبرئیل و میم اشاره به محمد است. (المیزان، جلد 19، صفحه ی 4) .

6. رجوع شود به مقدمه یتفسیر نوین(جزء سی ام قرآن) ، صفحه ی چهل و هشت. .

---