1. منطقی هست در قرآن كه خداوند در معرض امتحان قرار می دهد بندگان را.

2. شداید را نباید قهر الهی شمرد، لطف است، بستگی دارد به كیفیت استفاده از آنها.

3. نهج البلاغه حكمت 93: لایقولن احدكم اللّهم انی اعوذ بك2من الفتنة. . . 4. تعینات باید بشكند. فلسفه ی تعینات چیست؟ محدودیت باید از بین برود. این صرفاً عدم نیست. همان طوری كه در سخنرانی شب 25 رجب 82 گفتیم هر موجود در هر حالتی كه هست یك محفظه و قشری دارد كه او را حفظ می كند، قفس اوست؛ قفس باید در راه تكامل بشكند. هر كدام از جاه و مال و اولاد و غیره تعینی هستند، بلكه یك تعین كلی هست: تعین خودی. باید دید چه چیزی این تعین خودی را می شكند.

5. اصطلاحی هست در میان شعرا كه تعبیر می كنند به قفس شكستن یا خود شكستن یا مردن قبل از مرگ یا از چاه درآمدن و زندان شكستن. سنایی می گوید: قفس بشكن چو طاووسان یكی برپر بر این بالا.

6. اخباری كه در سفینه در ماده ی «بلا» راجع به فواید بلا ذكر كرده است.

7. شعر مولوی: عاشقم بر قهر و بر لطفش به جد. ایضاً شعر:

هست حیوانی كه نامش اسغر است.

8. اموری كه مكمل نفس و مهذب اخلاق و تصفیه كننده ی روح می باشند چند چیز است:

الف. تمرینهای عبادی، صبر بر عبادت (خواه بدنی باشد یا روحی) مثل روزه و جهاد و غیره ب. شداید و سختیها و مشكلات. ملتهایی كه از بوته ی شداید بیرون آمده اند، محكمتر و قویترند.

رجوع شود به ورقه های «زندان و حبس» و دفتر 35، صفحه ی 75 و اشعار مثنوی: ما نداریم از رضای حق گله. . .

9. شداید و سختیها محرك عزم و اراده است، مقوّی و تقویت كننده است. برخلاف جمادات كه سختیها آنها را می كاهد، نبات و حیوان و انسان به طور مشعور به و غیر مشعور به طبیعت خود را آماده ی مقابله می كنند. به هر حال سختی محرك اراده و همت است. 10. فان مع العسر یسراً، ان مع العسر یسراً. 11. برای غلبه بر سختیها راهی بهتر از مواجهه و مقابله (نه فرار و وحشت و خودباختگی) نیست.

12. امتحان الهی نه برای كسب علم امتحان كننده بلكه برای باوراندن به امتحان شده و دیگر تكمیل جوهر اوست. حقیقت امتحان پختن و رساندن خامها و كالهاست، الا و ان الشجرة البرّیة. . . الذین اذا اصابتهم مصیبة. . . 13. مصائب برای روح مانند ورزش برای بدن است، قهرمان می آفریند، معلم است، مقوّی و محرك است.

14. ان اللّه یتعاهد المؤمن بالبلاء كما یتعاهد الرجل اهله بالهدیة.

ان اللّه اذا احب عبداً غته بالبلاء غتاً. 15. دو مطلب كلی [یكی ] اینكه خداوند كسی را كه دوست دارد برایش بلایا می فرستد و دیگر موضوع امتحان است.

16. اثر بلایا فقط طاهر كردن نیست، تكمیل و انقلاب ماهیت ایجادكردن است. داستان صوفی كه آرزوی جهاد داشت. بلایا خاصیت كیمیا دارد. بلایا حساسیت و هوشیاری ایجاد می كند.

17. امتحان خدا تعیین وزن نیست، زیاد كردن وزن است.