رجوع شود به ورقه های «صلح امام حسن علیه السلام» .

1. آیات سوره ی حج- جلسه ی اول، تفسیر آیات جهاد.

2. مسیحیت می گوید اسلام دین جنگ است و مسیحیت دینصلح- جلسه ی دوم.

3. تجاوز محكوم است نه جنگ و هر جنگ تجاوز نیست، صلح خوب است نه تسلیم.

4. آیا آیات جهاد ناسخ و منسوخ اند یا مطلق و مقیّد؟ جلسه ی دوم.

5. انواع قیدها: شروع جنگ از دشمن، نجات مستضعفین و به كمك مظلوم شتافتن، مقاتل بودن، مانع از سر راه آزادی دعوت برداشتن و تكیه گاه فكری یك نظام ظالمانه را از بین بردن (مسلمین صدر اسلام خود را منجی ملتها می دانستند. ایضاً آیه ی دعوت اهل كتاب صریحاً همین معنی را می رساند) ، ایضاً زمینه ی تفتین و تبلیغات انحرافی را از بین بردن (ر. ك: جلسه ی 2) .

6. آیه ی نفی اكراه.

7. چهار ردیف آیات: آیات مطلق، آیات مقیّد (الف. مقاتل بودن دشمن ب. رفع و مبارزه با تفتین) ، آیات تصریح به اینكه دین اكراهی نیست و دعوت است كه آنها نیز چندین آیه بود، چهارم آیات صلح و صفا 8. جهاد به عنوان جذب نیروی دیگران در خود و تغذیه از نیروهای دیگران، و جهاد برای دفاع از یك حق فردی یا نوعی، و جهاد برای بسط ارزشهای انسانی. در كبرای كلی جهاد دفاعی بحثی نیست (بحث صغروی است) بلكه در جهاد برای بسط ارزشهای انسانی نیز بحث صغروی است. رجوع شود به جلسه ی دوم.

9. انواع دفاعها- جلسه ی سوم.

10. ملاك حسن دفاع چیست؟ آیا دفاع از خود مقدس است یا دفاع از حق؟ اگر دوم است پس فرق نمی كند میان حقوق فردی و حقوق نوعی بلكه دوم مقدس است- [جلسه ی] سوم.

11. امر به معروف از نوع دفاع از حقوق انسانیت است نه دخالت در آزادیهای فردی.

12. آیا توحید حق شخصی است یا حق عمومی؟ - [جلسه ی] سوم.

13. اگر جهاد برای بسط ارزشهای انسانی (مثلاً علم) جایز است، برای بسط توحید به طریق اولی جایز است. چیزی كه هست این گونه جهادها باید به اجازه ی معصوم باشد، چرا؟ 14. اگر آزادی فرد از ناحیه ی شخص خودش هم مورد تجاوز قرار گیرد، باید از حق آزادی دفاع كرد! ! ! 15. اگر در دین اكراه نیست، نه به خاطر این است كه اكراه برخلاف حق آزادی است زیرا در مورد دفاع از حقوق انسانیت و بلكه بسط ارزشهای انسانی هرگونه مبارزه ای طبعاً در راه آزادی است هرچند برخلاف میل افراد باشد، زیرا معنی آزادی آزادی نیروها و استعدادها و باز بودن راه تكامل بشریت است نه آزادی میلها و شهوتها و عادات و تقالید- [جلسه ی] سوم.

16. آزادی را می شود به زور داد نه آزادگی را. ایمان از نوع آزادگی است- [جلسه ی] سوم.

17. نزدیك شدن دو نظریه درباره ی اینكه برای توحید می شود جنگید یا نه 18. اختلاف نظر ما و اروپاییان درباره ی ارزش دین كه آیا یك امر شخصی است یا انسانی 19. جنگ برای قطع فتنه 20. كمك برای آزادی دعوت 21. مقیاس حق فردی و حق شخصی 22. فرق است میان آزادی فكر و آزادی عقیده (ایضاً جلسه ی چهارم) 23. بحث در سه ناحیه:

الف. قرآنی (ناسخ و منسوخ و یا مطلق و مقیّد) ب. بحث اجتماعی و فلسفی و عقلی از نظر فلسفه ی حقوق ج. از نظر مركّب- جلسه ی چهارم (بحث دیگر هم از جنبه ی تاریخی می توان كرد ر. ك: شماره ی 24)24. از آیات سوره ی برائت و از تاریخ برمی آید كه مبارزه ی اسلام با مشركین تنها از جنبه ی مشرك بودن نیست، اینها به هیچ عهد و پیمانی وفادار نبودند. (این همان جنبه ی تاریخی بحث است كه در شماره ی 23 اشاره كردیم. ) - جلسه ی سوم.

25. عمومات آبی [1]از تخصیص و یا قیدها و تخصیصهای آبی از عدم دخالت در تقیید و در تخصیص. هر جا كه اعتدا باشد، عام غیرقابل تخصیص است.

26. اعمال زور برای بسط علم یا كشف علمی یا بهداشت (ر. ك:

شماره ی 16) .

27. بحث جزیه- جلسه ی چهارم

---