1. تفاوت مردم در دیدن جهان اولاً از لحاظ كمیت نیست كه یكی بیشتر دیده و یكی كمتر، پس هر كه عالمتر است یعنی بیشتر موجودات را می شناسد جهان بینی بهتر و كاملتری دارد، مثلاً یك كسی از جغرافیا یا ستارگان یا خواص فیزیكی یا تركیبی اطلاع بیشتری دارد و یكی كمتر، از لحاظ كیفیت نیز بر دو قسم است: گاهی مربوط است به مواد عالم و گاهی به شكل و نظام عالم، مثلاً ممكن است یكی معتقد باشد كه عناصر چهار تاست و دیگر معتقد باشد كهصد تاست. این نیز تغییری اساسی در جهان بینی ندارد. ولی یك وقت كسی نظام را نظام تكامل می داند و یكی نظام جامد، یكی كامل و بی عیب می بیند و یكی ناقص و پر از عیب، یكی حكیمانه می بیند و یكی عبث و بیهوده، یكی نظام را زنده می بیند و یكی مرده، یكی خیر محض می بیند و یكی شرّ محض و یكی ممزوج، یكی دنیا را سه بعدی می بیند و یكی چهاربعدی و پنج بعدی، یكی محدود می بیند و یكی نامحدود- اشعار حضرت امیر در بحار. نظر آن حضرت كه قبل از آدم كه بود؟ آدم بود. یا اینكه درباره ی كوكب فرموده: انها مدن كمدائنكم. (رجوع شود به نمره ی 14 و 15) نظر و قضاوت درباره ی جهان نظیر نظر و قضاوت درباره ی یك نفر انسان است كه مثلاً فكر اینكه چند ساله است یا شش انگشتی است و یا كم خواب یا پرخواب است یا فشارخون او چقدر است، قضاوت درباره ی انسان بماهو انسان یعنی درباره ی شخصیت واقعی او نیست، بلكه باید ببینیم آن انسان چه عواطف و افكاری دارد، چه چیز را دوست می دارد و چه چیز را دشمن می دارد، چه هدفی دارد و چه هدفی ندارد، چه طرز تفكری دارد، چه عقیده و ایمانی دارد، چه مسلكی را در زندگی انتخاب كرده است.

2. هر كسی دارای یك نوع جهان بینی هست حتی یك نفر پیرزن، یعنی یك قضاوتی درباره ی شكل و روح هستی و وجود دارد.

3. مقایسه ای ضمنی بین جهان بینی خیام و جهان بینی مولوی 4. جهان بینی شامل دو قسمت است: یكی جهان از آن نظر كه هست، یكی جهان از آن نظر كه شخص ببیند رسالتی دارد یا ندارد و چه جهانی می خواهد بسازد.

5. در دفتر 93، نمره ی 45 نقل كردیم:

و انما ینبغی لاهل العصمة و المصنوع الیهم فی السلامة ان یرحموا اهل الذنوب و المعصیة و یكون الشكر هو الغالب علیهم و الحاجز لهم عنهم. افلاطون می گوید باید با مجرمین با ترحم رفتار كرد.

6. اعرف الحق تعرف اهله. 7. داستان معروف مجنون: به مجنون گفت روزی عیب جویی. . .

این مطلب را بیان می كند كه یك چیز در نظر دو نفر، مختلف می نماید. بلكه درحواس نیز این طور است، مثال ظرف آب و دو ریالی، مثال دو ظرف آب گرم و نیم گرم یا خربزه بعد از ماست.

8. اینكه نوع جهان بینی اشخاص متفاوت می شود از دو جنبه است یا دو قسم است، یعنی همان جنبه ی كیفی دو ریشه دارد. یكی اینكه شعاع دركها متفاوت است، مصداق «الدنیا منتهی نظر الاعمی و من ابصر الیها اعمته» است و یكی نقطه ی متقابل است یعنی شعاع فكر كوتاه یا بلند است. شیخ می گوید: و یك وقت هست كه مصداق «من عشق شیئاً اعشی بصره وامرض قلبه» است، نظیر داستان مجنون و لیلی است. علی، هم شعاع درك قوی دارد كه «لو كشف الغطاء ما ازددت یقیناً» و هم احساسات عالی دارد كه درباره ی دنیا می گوید: مسجد احباء اللّه. 9. باید دید علت اینكه جهان بینی ها متفاوت می شود چیست؟ چرا این قدر متفاوت درباره ی جهان اظهار نظر می شود؟ یكی جهان را زشت و غدار معرفی می كند و یكی می گوید: جهانا چه نیكو و بایسته ای. . . مسلماً مولی از نظر تمام نظام جهان خوشبین بوده است، بدبین است به قصر و قصور و چسبیدن به منزل بین راه.

10. حكمت 105: لایزهّدنّك فی المعروف. . . دلیل بر نوعی حسن ظن به جهان است، جهان را عادل و مهربان و حیف و ظلم نكن می داند.

11. حكمت 128: الدنیادار ممر لادار مقر و الناس فیها رجلان. . . ایضاً خطبه ی 108: اماتت الدنیا قلبه و ولهت علیها نفسه، فهو عبد لها و لمن فی یده شئ منها. . . نظر درباره ی جهان با نظر درباره ی انسان و اجتماع توأم است در قسمت توزین و اهمیت دادن.

12. حكمت 126: و قد سمع رجلاً یذم الدنیا: ایها الذام للدنیا المغتر بغرورها. . . عطار این داستان را به نظم آورده. رجوع شود به دفتر «مبدأ و معاد» و به ورقه های «آیا دنیا آدمی را فریب می دهد؟ » . مولی جهان را صادق و صریح می داند نه منافق و دورو و اغفالگر.

13. خطبه ی 194: تشبیه دنیا به دریای طوفانی 14. مسأله ی عبث و بیهوده در وجود، شكل فكر را تغییر می دهد.

15. مقصود از جهان بینی این است: نوعی دیدهاست كه شكل فكر و شخصیت شخص را عوض می كند، چون به حكم اتحاد عاقل و معقول انسان همان چیزی است كه می اندیشد و می خواهد [1] 16. منطق حق و باطل و غلبه ی حق در قرآن- انبیاء، آیه ی 16- 18 17. اثر جهان بینی توحیدی با ماتریالیسم یا ثنوی متفاوت است. اعتقاد به مبدأ حیّ علیم حكیم آدمی را معتقد می كند كه: 18. قَسَمهای قرآن به اعیان موجودات و به شب و روز و نباتات و نفس 19. روی نظریه ی بدی اشیاء راه حلی وجود ندارد، باید سوخت و ساخت. به قول ویلیام جیمز اینها مثل موشی كه زیر تله جیرجیر می كند یا خوكی كه زیر تیغ دندان غروچه می رود، ناله سر می دهند اما اهل توحید می گویند: زیر شمشیر غمش رقص كنان باید رفت.

20. در ورقه های «دنیای مذموم یا دنیا از نظر دین» گفتیم یك نوع تنزیه و تحقیر در زبان دین نسبت به دنیا هست و آن را سه جور می توان تفسیر كرد. یكی تفسیر بدبینانه كه برخی فلاسفه ی مادی مسلك داشته اند، یكی تفسیر مبارزه با میلها كه شرقیها مثل بودا و مانی و كلبی ها داشته اند. جهان بینی قرآن در باب خلقت اجازه نمی دهد كه ما چه درباره ی خلقت و چه درباره ی میلها این گونه نظر بدهیم و به امر باطل و زائد معتقد باشیم.

21. اولاً به طور كلی جهان در دیده ی یك نفر موحد با جهان در دیده ی یك نفر ماتریالیست یا ثنوی متفاوت است. در میان اصحاب توحید هم فرق است بین توحیدهای گسترش یافته كه «هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن» و «الحمدللّه الذی لم یتخذ ولداً و لم یكن له شریك فی الملك و لم یكن له ولی من الذل. . . » و بالاخره آنچه مقتضایش حمد و سپاس است: «الحمدللّه الذی خلق السموات والارض و جعل الظلمات و النور ثم الذین كفروا بربهم یعدلون» با توحیدهایی كه پر است از شرك مثل توحید متكلمین كه «لو جاز عدمه ما ضرّ عدمه» و توحید پیرزنی كه خداوند را از موجودات بیرون و ناظر و تأسف خور برحال بندگان می بیند.

جهان بینی علی همان جهان بینی قرآن است. از نظر قرآن، حیات سراسر هستی را گرفته: «یسبح للّه ما فی السموات و ما فی الارض. . . » ، «وللّه یسجد من فی السموات و الارض» (رجوع شود به ورقه های «عبادت تكوینی» ) . از نظر قرآن نظام شاعر هستی بر حق و به عدل برپاست: «و ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما الاّ بالحق» . مقصود از «جهان از دیده ی علی» این است كه در عین حال جهان از دیده ی قرآن و جهان از دیده ی رسول اكرم را نیز دریابیم. جهان بینی علی و رسول اكرم و قرآن از قبیل جهان بینی ارسطو و افلاطون و سقراط نیست كه اگر اندك هم شده تفاوت داشته باشد، بلكه چون مستند است به وحی و الهام همه یكسان است.

22. حاجی سبزواری می گوید: بل جعل القوم اولوا الفطانة- عناصراً كحجر المثانة. ایضاً می گوید: وكل ما هناك حی ناطق- و لجمال اللّه دوماً شائق. حاجی در شعر اول نظر دارد به گفته ی معروف ابن سینا.

فارابی در فصوص، فصّ. . . می گوید: صلّت السماء بدورانها و الارض برججانها.

نظامی (ظاهراً) می گوید: 23. بزرگترین مظهر بدبینی این است كه [انسان ] حیات را لغو و نیستی را بر هستی ترجیح دهد، مثل آنچه ابوالعلاء گفته: هذا جنی علیه ابوه و لم یجن هو علی احد. ایضاً فكر مانی. فرق است بین روح شكر و روح شكایت، بین روح ذكر نعمتها و روح كفران. خیام می گوید: 24. رجوع شود به ورقه ی «مرگ» اشعار مولوی و تشبیه انسان به مرغ قفس و دو نظر متفاوت. 25. جهان بینی مرحله ی اولش این است كه بعضی ها اندیشیده اند و بعضی نیندیشیده خیالی كرده اند. آنها كه اندیشیده اند، بعضی متحیر مانده اند و بعضی جزم پیدا كرده اند. البته هیچ كس مدعی نیست كه سر از راز حقیقی وجود درآورده است. و ما اوتیتم من العلم الاّ قلیلاً. و قل رب زدنی علماً. 26. جهان بینی اشخاص كه متفاوت می شود از چند نظر است:

الف. از جنبه ی عظمت و بزرگی كه آن هم از چند جهت است:

یكی نهایت و لانهایت زمانی و دیگر نهایت و لانهایت مكانی.

بنا بر لانهایت زمانی یا مكانی، هر نقطه ی مكانی یا زمانی را كه بگیریم مثل نقطه ی دیگر است در اینكه وسط و ثلث و بالاخره نسبت ندارد. و دیگر نهایت و لانهایت شدّی و قوّی. چهار جور لایتناهی فرض می شود: عِدّی و شدّی و مُدّی و مقداریِ مسافتی. حكما می گویند حق متعال فوق ما لایتناهی است بما لایتناهی مدة و شدة و عدة. پس جهان در نظر بعضی كوچك و در نظر بعضی بزرگ است. آنكه كوچك است مثل كسی كه می گوید از عمر عالم 8 هزار سال گذشته یا می گوید افلاك تودرتویی هست و ماوراء آن لاخلأ و لاملأ است.

ب. از جنبه ی این است كه آیا نظامی بر عالم حكومت می كند و عالم تحت قانون و سنن اداره می شود یا گزاف است و هیچ چیز شرط هیچ چیز نیست (رجوع شود به مقاله ی 8 [2]- ضرورت و امكان) و به فرض اینكه ضرورت هست آیا ضرورت فقط جنبه ی فاعلی دارد و متوجه به غایت نیست و حركات نامنظمی در عالم بوده و تصادفی سبب پیدایش عالم شده مثل آنچه به قدمای مادیین یونان نسبت می دهند كه در اسفار باب غایات آمده و در مباحث قوّه و فعل ص 223 به این تعبیر [آمده است ] :

زعموا ان المادة قبل الصورة و الجنس قبل الفصل و لانظام للعالم قبل نظامه و ماهیته الممكن قبل وجوده. . . فمنهم من جعل الهیولی وجوداً قبل الصورة ثم البسها الفاعل كسوة الصورة اما ابتداء او لداع دعاه الیه كما ظنه بعض عامة القدماء فقال: ان شیئاً كالنفس وقع له فلتة ان اشتغل بتدبیر الهیولی و تصویرها فلم یحسن التدبیر و التصویر فتداركها الباری فاحسن تصویرها.

و منهم من قال: ان هذه الاشیاء كانت فی الازل تتحرك لطباعها حركة غیر منتظمة فاعانها الباری طبیعتها فاخرجها من لانظام الی نظام. و منهم قال: ان القدیم هو الظلمة او الهاویة او خلأ غیر متناه لم یزل ساكناً ثم حرك. و منهم من قال بالخلیط الذی یقول به انكساغورس.

باید رابطه بین مقدمه و نتیجه، مغیی و غایت معلوم گردد كه چقدر متفاوت می شود طرز جهان بینی به واسطه ی اصل غائی.

ب. بنا بر اینكه نظامی باشد آیا عالم یك واحد است، یعنی اینقدر پیوستگی دارد كه حكم یك پیكر را دارد و اجزای عالم اعضای یك اندام می باشند یا كثرت واقعی در كار است؟ اگر وحدت است آیا صرفاً وحدت ماشینی است یا وحدت حیاتی و ارگانی است؟ آن وقت تكلیف دعا و استجابت و بدا روشن می شود. رجوع شود به صحیفه دعای. . . فلاسفه بحثی دارند تحت عنوان «فی وحدة اله العالم» .

ج. در عین قول به اصل علت غائی، باز فرق است بین اینكه كسی به نظام تكامل معتقد باشد یا نباشد. اصل تكامل از شعب و شؤون اصل علت غائی است و عالم را عظیم تر می نمایاند.

د. از نظر كمال و نقص و یا حكیمانه بودن و نبودن هـ. از نظر خوبی و بدی، خیر و شر. آیا هستی بهتر است یا نیستی؟ منطق خیام و ابوالعلاء و نقشی از حافظ.

و. از نظر زنده و مرده بودن و اینكه اصل ممات است در عالم وحیات یك عارضه ی استثنایی است و مؤخر است از ممات و یا كار بعكس است، همان طوری كه حاجی می گوید: بل جعل القوم اولوا الفطانة- عناصراً كحجر المثانة.

27. اولین بحث در اینجا این است كه ما دو نوع بینش و دیدن داریم: بینش علمی و فكری مبنی بر مشاهدات و تجربیات حسی و علمی و یا مبنی بر تفكرات فلسفی و عقلانی، و یك نوع بینش الهامی و اشراقی. حتی می توان گفت كه بینش اول نیز دو نوع است. نوع حسی و علمی تجربی خالص با نوع بینش فلسفی و عقلانی متفاوت است.

28. یك نوع سعه ی نظر در جهان بینی این است كه انسان درك كند كه جهان از رحمت آمده و به رحمت برمی گردد، «ظهرالوجود ببسم اللّه الرحمن الرحیم» . شیخ رئیس در نمط هشتم اشارات می گوید: . . . واستوسع رحمة اللّه. صدرا در مباحث خیر و شر و عشق می گوید: انّ لاهل الخیر غبنة عظیمة.

شاعر می گوید (دفتر شماره ی 7) : در ذیل خطبه ی 189 از نهج البلاغه: ثم ان اللّه سبحانه بعث محمداً صلی اللّه علیه و آله بالحق حین دنا من الدنیا الانقطاع و اقبل من الاخرة الاطلاع. . . ابن ابی الحدید بیانی دارد كه می رساند نظر مولی از این جمله (و مشابهاتش) نزدیك بودنِ به آخر رسیدن دنیاست. این مطلب قابل مطالعه است هم از لحاظ این خطبه و هم خطبه های مشابه این تعبیر: «ان الدنیا قد ادبرت و اذنت بوداع و ان الاخرة قد اقبلت و اشرفت باطلاع» و هم از نظر آیاتی از قرآن كه تعبیر «اقتربت الساعة» دارد و هم از نظر احادیث اشراط الساعة و بلكه مسأله ی ظهور حضرت حجت و رابطه اش با پایان جهان، از همه ی این نظرها راجع بهجهان شناسی اسلامی باید به دقت مطالعه كرد و این مسأله را باید با مسأله ی دور و كور در نظر قدما و نظریه ی كاهش حرارتی عالم از نظر متجددین (رجوع شود به جزوه ی فلسفی حدوث و قدم) و آنچه در ورقه های «احیای فكر دینی» آمده و اینكه بعضی گفته اند عمر طبیعی دنیا 50 هزار سال است، ارتباط داد و حساب كرد.

- رجوع شود به المیزان، جلد 4، ذیل آیه ی اول از سوره ی نساء. فهرست آیات قرآن كریم متن آیه نام سوره شماره آیه صفحه بسم اللّه الرّحمن الرّحیم. فاتحه 1 430 ختم. . . لهم عذاب عظیم. بقره 7 223 فی قلوبهم مرض فزادهم. . . بقره 10 114 یكاد. . . انّ اللّه علی. . . بقره 20 403 و. . . هم فیها خالدون. بقره 25 223 و. . . فی الارض خلیفة. . . بقره 30 382 افتطمعون ان یؤمنوا. . . بقره 75- 79 82 و. . . قل هاتوا برهانكم. . . بقره 111 359 كما. . . و یعلّمكم ما لم. . . بقره 151 165 الّذین اذا اصابتهم. . . بقره 156 25، 122، 136 اذ تبرّأ الّذین اتّبعوا. . . بقره 166 285 و اذا قیل لهم اتبعوا. . . بقره 170و171 237 یا. . . كتب علیكم الصیام. . . بقره 183 363 یسئلونك. . . واتوا البیوت. . . بقره 189 156 و قاتلوا فی سبیل اللّه. . . بقره 190 321، 326، 329 و قاتلوهم حتّی لاتكون. . . بقره 193 321 یا ایّها الّذین آمنوا. . . بقره 208 322 كتب علیكم القتال و هو. . . بقره 216 329 یسئلونك عن الشّهر الحرام. . . بقره 217 329، 330و قال لهم نبیهم ان. . . بقره 247 279 فهزموهم. . . اتیه اللّه الملك. . . بقره 251 279 لا اكراه فی الدّین قد. . . بقره 256 321، 327، 330 آمن الرّسول بما انزل. . . بقره 285 73 الصّابرین و الصّادقین و القانتین. . . آل عمران 17 324 شهداللّه انّه لا اله الاّ. . . آل عمران 18 364 انّ اللّه اصطفی آدم و نوحاً. . . آل عمران 33 و 34 384 اذ. . . وجیهاً فی الدّنیا. . . آل عمران 45 279 قل. . . تعالوا الی كلمة. . . آل عمران 64 177 انّ اوّل بیت وضع للنّاس. . . آل عمران 96 216 و اعتصموا بحبل اللّه. . . آل عمران 103 206 ولتكن منكم امة یدعون. . . آل عمران 104 56، 206، 210 و لاتكونوا كالّذین تفرقّوا. . . آل عمران 105 206 كنتم خیر امّة اخرجت. . . آل عمران 110 55 و كأیّن من نبیّ قاتل معه. . . آل عمران 146 50 فبما رحمة من اللّه لنت. . . آل عمران 159 65، 268 ان ینصركم اللّه فلا غالب. . . آل عمران 160 268 لقد. . . یزكّیهم و یعلّمهم. . . آل عمران 164 96 الذین قال لهم الناس ان. . . آل عمران 173 259، 264 فانقلبوا بنعمة من اللّه. . . آل عمران 174 264 ربّنا ما خلقت هذا باطلاً. . . آل عمران 191 363 فاستجاب. . . بعضكم من. . . آل عمران 195 384 یا ایّها الّذین آمنوا. . . آل عمران 200 209، 212، 391 و لاتتمنوا ما فضل. . . نساء 32 279 الرّجال قوّامون علی. . . نساء 34 384 من الّذین هادوا یحرّفون. . . نساء 46 78، 79، 81 ام یحسدون الناس. . . نساء 54 279 یا. . . خذوا حذركم. . . نساء 71 244، 270 و ما لكم لاتقاتلون فی. . . نساء 75 321، 326 الم تر الی الّذین قیل. . . نساء 77 69 و. . . و كفی باللّه وكیلاً. نساء 81 259 فان تولّوا فخذوهم و. . . نساء 89 322 الاّ الّذین یصلون الی. . . نساء 90 322، 330، 331و. . . و من یخرج من بیته. . . نساء 100 324 و. . . و لیأخذوا حذرهم. . . نساء 102 270 مذبذبین. . . لا الی هؤلاء. . . نساء 143 373 یا. . . یحكم ما یرید. مائده 1 403 فبما نقضهم میثاقهم. . . مائده 13 81 یهدی به اللّه من اتّبع. . . مائده 16 58 یا قوم ادخلوا الارض. . . مائده 21- 23 265 قالوا یا موسی انّا لن. . . مائده 24 243، 263، 265 قال ربّ انّی لااملك الاّ. . . مائده 25 265 یا ایّها الرّسوال لایحزنك. . . مائده 41 81، 82 و قالت الیهود ید اللّه. . . مائده 64 403 یا ایّها الرّسول بلّغ ما. . . مائده 67 74 و اذا قیل لهم تعالوا. . . مائده 104 237 الحمدللّه الّذی خلق السّموات. . . انعام 1 426 قل سیروا فی الارض ثمّ. . . انعام 11 406 قل. . . ان الحكم الاّ. . . انعام 57 78 فلمّا. . . لااحبّ الآفلین. انعام 76 229 قل انّ صلاتی و نسكی و. . . انعام 162 153 و اذا فعلوا فاحشة. . . اعراف 28 238 و لكلّ امّة اجل فاذا جاء. . . اعراف 34 402 انّ. . . و الشمس والقمر. . . اعراف 54 363 قالوا أجئتنا لنعبد. . . اعراف 70 238 فتولّی عنهم و قال یا قوم. . . اعراف 79 75 قال الملأ الّذین استكبروا. . . اعراف 88 و 89 266 و لو انّ اهل القری آمنوا. . . اعراف 96 406 قال. . . انّ الارض للّه. . . اعراف 128 406 الّذین. . . و یضع عنهم. . . اعراف 157 50 و اذ اخذ ربّك من بنی آدم. . . اعراف 172 238، 382 او تقولوا انما اشرك. . . اعراف 173 238 و. . . بل هم اضلّ اولئك. . . اعراف 179 382 یا ایّها الّذین آمنوا. . . انفال 24 135 و. . . ولاتنازعوا فتفشلوا. . . انفال 46 208 و اذ زیّن لهم الشّیطان. . . انفال 48 و 49 267ذلك بأنّ اللّه لم یك. . . انفال 53 402 و اعدّوا لهم ما استطعتم. . . انفال 60 56، 70، 270 و ان جنحوا للسّلم فاجنح. . . انفال 61 322 انّ. . . و ان استنصروكم. . . انفال 72 326 فاذا انسلخ الاشهر الحرم. . . توبه 5 320، 326- 328، 329، 332 و ان احد من المشركین. . . توبه 6 317 كیف و ان یظهروا علیكم. . . توبه 8 331 لایرقبون فی مؤمن الاّ. . . توبه 10 331 الا تقاتلون قوماً نكثوا. . . توبه 13 331 قاتلوا الّذین لایؤمنون. . . توبه 29 320، 321، 327، 328 انّ. . . و قاتلوا المشركین. . . توبه 36 321، 332 یا ایّها النّبی جاهد الكفّار. . . توبه 73 320، 326 انّ اللّه اشتری من المؤمنین. . . توبه 111 و 112 324 و. . . فلولا نفر من. . . توبه 122 225 لقد جائكم رسول من انفسكم. . . توبه 128 420 و اذا مسّ الانسان الضّرّ. . . یونس 12 382 واتل علیهم نبأ نوح اذ. . . یونس 71 264 قالوا أجئتنا لتلفتنا. . . یونس 78 238 فما آمن لموسی الاّ ذریّة. . . یونس 83 265، 294، 312 ولو شاء ربّك لامن من. . . یونس 99 321، 327 و. . . هو انشأكم من. . . هود 61 345، 363 قالوا یا صالح قد كنت. . . هود 62 239 قالوا یا شعیب اصلوتك. . . هود 87 238 فلولا كان من القرون. . . هود 116 402 و ما كان ربّك لیهلك. . . هود 117 402، 407 و. . . بل سوّلت لكم. . . یوسف 18 111 و ما ابرّئ نفسی انّ النّفس. . . یوسف 53 107، 125، 126، 133 قال اجعلنی علی خزائن. . . یوسف 55 279 و قال یا بنیّ لاتدخلوا. . . یوسف 67 268 قالو ء انك لانت یوسف. . . یوسف 90 242 و. . . افلم یسیروا فی. . . یوسف 109 402 له. . . انّ اللّه لایغیّر. . . رعد 11 288، 383، 402، 407وللّه یسجد من فی السّموات. . . رعد 15 426 انزل. . . فامّا الزّبد. . . رعد 17 57 الم یأتكم نبؤا الّذین. . . ابراهیم 9 267 قالت رسلهم افی اللّه. . . ابراهیم 10 239، 267 قالت لهم رسلهم ان نحن. . . ابراهیم 11 و 12 267 ربّنا. . . فاجعل افئدةً من. . . ابراهیم 37 279 و ما خلقنا السّموات و. . . حجر 85 321، 426 و. . . فهل علی الرّسل. . . نحل 35 74 و ضرب اللّه مثلاً قریةً. . . نحل 112 406 ادع الی سبیل ربّك. . . نحل 125 57، 74، 301، 310، 321، 359، 379 سبحان الّذی اسری بعبده. . . اسراء 1 229 انّ هذا القران یهدی. . . اسراء 9 58، 74، 359، 379 و. . . كان الانسان عجولاً. اسراء 11 382 و كلّ انسان الزمناه. . . اسراء 13 192 من. . . و ما كنّا معذّبین. . . اسراء 15 402 و اذا اردنا ان نهلك. . . اسراء 16 402 تسبّح. . . و ان من شی ء. . . اسراء 44 364 و ننزّل من القران ما. . . اسراء 82 114 و. . . و ما اوتیتم من. . . اسراء 85 428 و قل الحمد للّه الّذی لم. . . اسراء 111 426 و. . . فمن شاء فلیؤمن. . . كهف 29 321، 327 انّ الّذین آمنوا و عملوا. . . مریم 96 279 انّنی انا اللّه لا اله. . . طه 14 229 ربّ اشرح لی صدری. . . طه 25- 30 72 قال. . . سوّلت لی نفسی. طه 96 125 فتعالی. . . و قل رب زدنی علماً. طه 114 428 اذ قال لابیه و قومه. . . انبیاء 52 و 53 239 فرجعوا الی انفسهم. . . انبیاء 64 50 و لقد كتبنا فی الزّبور. . . انبیاء 105 406 الم. . . انّ اللّه یفعل. . . حج 18 403 انّ اللّه یدافع عن الّذین. . . حج 38 264 اذن للّذین یقاتلون بانّهم. . . حج 39 321الّذین. . . و لینصرنّ اللّه. . . حج 40 264 و. . . ما جعل علیكم. . . حج 78 28 فقال. . . ما سمعنا بهذا. . . مؤمنون 24 239 ولو اتبع الحق اهوائهم. . . مؤمنون 71 305 الزّانیة و الزّانی فاجلدوا. . . نور 2 420 أفی قلوبهم مرض ام. . . نور 50 114، 156 وعد اللّه الّذین آمنوا. . . نور 55 406 أرأیت من اتّخذ الهه. . . فرقان 43 124 و لعلّك باخع نفسك الاّ. . . شعراء 3و4 322، 327 و انّی مرسلة الیهم بهدیّة. . . نمل 35 68 انّ هذا القران یقصّ علی. . . نمل 76- 79 268 و نرید ان نمنّ علی. . . قصص 5 و6 50 فلمّا جاء هم موسی بآیاتنا. . . قصص 36 239 تلك الدار الاخرة نجعلها. . . قصص 83 278 و. . . و ما علی الرّسول. . . عنكبوت 18 74 اتل. . . انّ الصّلوة تنهی. . . عنكبوت 45 363 فاقم وجهك للدّین حنیفاً. . . روم 30 199 الم. . . و من النّاس من. . . لقمان 20 239، 327 و اذا قیل لهم اتّبعوا. . . لقمان 21 239 و سخّر الشّمس و القمر. . . لقمان 29 363 و لنذیقنّهم من العذاب. . . سجده 21 30 و جعلنا منهم ائمّة یهدون. . . سجده 24 30 و. . . و تخشی النّاس و. . . احزاب 37 69 الّذین یبلّغون رسالات. . . احزاب 39 67، 69، 74، 75 و داعیاً الی اللّه باذنه. . . احزاب 46 52 سنّة اللّه فی الّذین خلوا. . . احزاب 62 381 انّا. . . كان ظلوماً جهولاً. احزاب 72 382 و اذا تتلی علیهم آیاتنا. . . سبأ 43 239، 240 و اذا قیل لهم انفقوا. . . یس 47 263 و امتازوا الیوم ایّها. . . یس 59 402 الم اعهد الیكم یا بنی. . . یس 60 362 انّهم. . . لا اله الاّ اللّه. . . صافات 35 204، 371 ثم ان مرجعهم لالی الجحیم. . . صافات 68- 70 240قال رب اغفرلی و هب لی. . . ص 35 279 فاعبدوا. . . قل ان الخاسرین. . . زمر 15 117 و لئن سئلتهم من خلق. . . زمر 38 266 فقضیهن. . . و اوحی فی كل. . . فصلت 12 363 و من احسن قولاً ممّن. . . فصلت 33 74 و لا تستوی الحسنة. . . فصلت 34 66 و. . . قل هو للّذین. . . فصلت 44 114 شرع. . . اقیموا الدّین و. . . شوری 13 208 ام اتیناهم كتاباً من. . . زخرف 21 و22 240 و كذلك ما ارسلنا من. . . زخرف 23 199، 240 قال اولو جئتكم باهدی. . . زخرف 24 240 و قالوا لولا نزّل هذا. . . زخرف 31 384 أهم یقسمون رحمت ربّك. . . زخرف 32 384، 385 ولولا ان یكون النّاس. . . زخرف 33- 35 384 الاخلاّء یومئذ بعضهم. . . زخرف 67 285 فاسربعبادی لیلاً. . . دخان 23 270 و لقد اخترناهم علی. . . دخان 32 385 و وصّینا الانسان بوالدیه. . . احقاف 15 298، 299، 311 اولئك الّذین نتقبّل عنهم. . . احقاف 16 299 والّذی قال لوادیه افّ. . . احقاف 17 299، 311 اولئك الّذین حقّ علیهم. . . احقاف 18 299 یا. . . ان تنصروا اللّه. . . محمّد 7 264 فاعلم انّه لا اله الاّ. . . محمّد 19 231 محمّد رسول اللّه والّذین. . . فتح 29 179، 180، 198، 285، 324 و ان طائفتان من المؤمنین. . . حجرات 9 و10 217 و ما ینطق عن الهوی. نجم 3 124 ان هی الاّ اسماء سمیتموها. . . نجم 23 240 اقتربت السّاعة و انشقّ. . . قمر 1 430 و السّماء رفعها و وضع. . . رحمن 7 364 یا. . . ان استطعتم ان. . . رحمن 33 155 سبّح للّه ما فی السّموات و. . . حدید 1- 3 227، 302 هو الاوّل و الاخر و الظّاهر. . . حدید 3 426لقد. . . لیقوم الناس. . . حدید 25 46، 52 و لقد ارسلنا نوحاً و. . . حدید 26 385 سبّح للّه ما فی السّموات و. . . حشر 1 364 ما قطعتم من لینة. . . حشر 5 326 لا. . . تحسبهم جمیعاً و. . . حشر 14 213 و لاتكونوا كالّذین نسوا. . . حشر 19 117 قد كانت لكم اسوة حسنة. . . ممتحنه 4و5 266 یسبّح للّه ما فی السّموات. . . جمعه 1 364، 387، 426 هو الّذی بعث فی الامّیین. . . جمعه 2 165، 179- 181، 193 هو الّذی خلقكم فمنكم. . . تغابن 2 231 فاذا. . . و من یتّق اللّه. . . طلاق 2 267 و یرزقه من حیث لا. . . طلاق 3 267 قال أرأیتم ان اهلكنی. . . ملك 28- 29 266 انّ الانسان خلق هلوعاً. . . معارج 19- 21 382 یرسل السّماء علیكم. . . نوح 11و12 406 و ما لكم لاترجون للّه. . . نوح 13 150 و قال نوح ربّ لاتذر. . . نوح 26 و27 385 انّا سنلقی علیك قولاً. . . مزمل 5 72 قتل الانسان ما اكفره. عبس 17 382 فذكّر انّما انت مذكّر. . . غاشیه 21و22 322 قد افلح من زكّیها و. . . شمس 9 و10 124، 133 الم نشرح لك صدرك. انشراح 1 73 و رفعنا لك ذكرك. انشراح 4 279 فان مع العسر یسراً. . . انشراح 5 و6 25 اقرأ باسم ربّك الّذی. . . علق 1- 5 165 كلاّ انّ الانسان لیطغی. علق 6 150 والعصر. انّ الانسان. . . عصر 1و2 409 الاّ. . . و تواصوا بالحقّ. . . عصر 3 55 لكم دینكم ولی دین. كافرون 6 327 قل هو اللّه احد. . . اخلاص سوره 227، 302فهرست احادیث متن حدیث گوینده صفحه فاراد قومنا قتل نبیّنا. . . امام علی علیه السلام 23 لایقولن احدكم اللّهم. . . امام علی علیه السلام 23، 24 انّ اللّه یتعاهد المؤمن. . . - 25 انّ اللّه اذا احب. . . - 25 الا و انّ الشّجره البرّیة. . . امام علی علیه السلام 25، 28 اللّهم انی اعوذ بك من. . . - 28 تخلّقوا باخلاق اللّه. - 46، 48 كلّكم راع و كلّكم مسؤول. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 55 الاسلام یعلو و لایعلی. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 57، 58، 359 اما واللّه لیظهرن هؤلاء. . . امام علی علیه السلام 57 ما یفسده اكثرمما. . . - 58 من نصب نفسه للنّاس. . . امام علی علیه السلام 58، 148 كلّ شی ء حسن ولكن. . . امام صادق علیه السلام 65 یسّر و لاتعسّر، و بشّر. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 65 انّ هذا الدّین لمتین. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 66 فبعث فیهم رسله و واتر. . . امام علی علیه السلام 74 تقتلك الفئة الباغیة. رسول اكرم صلی الله علیه و آله 78 كلمة حقّ یراد بها. . . امام علی علیه السلام 78 اذا عرفت فاعمل ما. . . - 78 . . . فلیتبوّأ مقعده من. . . - 81 لو علم النّاس كیف. . . - 83 الطرق الی اللّه بعدد. . . - 83 آلة الرئاسة سعة الصدر. - 84 لاتؤدبوا اولادكم باخلاقكم. . . - 92، 193 ان للقلوب شهوة و اقبالاً. . . امام علی علیه السلام 92 انّ هذه القلوب تمل. . . امام علی علیه السلام 93 انّ للقلوب اقبالاً و. . . امام علی علیه السلام 93 و انما قلب الحدث كالارض. . . امام علی علیه السلام 99، 313 كل مولود یولد علی. . . - 100 طبیب دوّار بطبّه. . . امام علی علیه السلام 102اتركوا الترك ما تركوكم. - 104 و اعلموا عباداللّه ان. . . امام علی علیه السلام 106 من مقت نفسه دون. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 106، 144 انّ رجلاً فی بنی اسرائیل. . . - 106، 107، 144 من لم یجعل له واعظاً. . . - 107 اعدی عدوك نفسك التی. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 107، 125 اجعلوا لانفسكم حظاً. . . - 108، 144 اتّقوا اللّه وانظروا. . . - 109، 145 یا عبداللّه! الم اخبرك. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 109، 143- 145 من احب شیئاً احب. . . - 109 دواؤك فیك. . . امام علی علیه السلام 114 عجبت للبخیل یستعجل. . . امام علی علیه السلام 116 الدنیادار ممرّ لا. . . امام علی علیه السلام 117، 424 الیك عنّی یا دنیا، فحبلك. . . امام علی علیه السلام 118 [عبادتی كه برای بهشت و. . . ] امام علی علیه السلام 118 واعلموا عباداللّه ان المؤمن. . . امام علی علیه السلام 125، 143، 144 و وفقنی لطاعة من. . . امام سجاد علیه السلام 131 شیطانی اسلم بیدی. رسول اكرم صلی الله علیه و آله 135 قد احیا عقله و امات. . . امام علی علیه السلام 135، 136 موتوا قبل ان تموتوا. - 137 اخرجوا من الدنیا قلوبكم. . . - 137 من ملك نفسه اذا. . . امام صادق علیه السلام 145، 149 انّما المؤمن الّذی اذا. . . - 145، 149 عباداللّه، انّ من. . . امام علی علیه السلام 145، 146 مرحباً بقوم قضوا الجهاد. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 146 احمل نفسك لنفسك. . . - 146 انّك قد جعلت طبیب. . . - 147 الشدید من غلب نفسه. رسول اكرم صلی الله علیه و آله 147 من لم یكن له واعظ. . . امام صادق علیه السلام 147 المجاهد من جاهد نفسه. رسول اكرم صلی الله علیه و آله 147 انّ اللّه ركّب فی الملائكة. . . امام صادق علیه السلام 147 یا اسری الرغبة أقصروا. . . امام علی علیه السلام 147 كفی بالمرء شغلاً بنفسه. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 148 طوبی لمن شغله عیبه. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 148انّ اللّه تبارك و تعالی. . . - 148 . . . زنوا انفسكم من قبل. . . امام علی علیه السلام 148 سألنی رجل عما یجتمع. . . امام رضا علیه السلام 149 ثلاث خصال من كنّ. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 149 مجالسة اهل الهوی منسأة. . . - 150 لایستقیم ایمان عبد. . . - 150 یا بنیّ استعذ باللّه من. . . - 151 . . . همّه دنیاه. . . - 153 و لاتجعل الدنیا اكبر. . . - 153 القلب السلیم الذی یلقی. . . امام صادق علیه السلام 153 و كلّ قلب فیه شك او. . . امام صادق علیه السلام 153 لاتكن ممن یرجو. . . امام علی علیه السلام 156 المسلم اخوالمسلم، و. . . امام صادق علیه السلام 161 المؤمن اخ المؤمن كالجسد. . . - 161 انّما المؤمنون فی تراحمهم. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 161 انّ اللّه تعالی فرض علیكم. . . امام علی علیه السلام 161 . . . سبع حقوق واجبات. . . امام صادق علیه السلام 162 ما عذب اللّه امة الاّ. . . امام صادق علیه السلام 162 رحم اللّه امرء اً رأی. . . امام علی علیه السلام 162 من واجب حقوق اللّه. . . امام علی علیه السلام 162 اذا رأیتم خیراً فاعینوا. . . امام علی علیه السلام 162 كونا للظّالم خصماً و. . . امام علی علیه السلام 163 علیكم بالتّواصل و التّباذل. . . امام علی علیه السلام 163 . . . كلاهما علی خیر. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 165 طلب العلم فریضة علی. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 165، 184 اطلبوا العلم ولو بالصین. رسول اكرم صلی الله علیه و آله 166 الحكمة ضالّة المؤمن یطلبها. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 166 خذوا الحكمة ولو من. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 166 اطلبوا العلم من المهد. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 166 دع علم مالایعنیك. . . - 169 معرفة النفس اعظم المعارف. - 174 انّ اللّه جمیل یحبّ. . . - 174 لاتخالطونی بالمصانعة و. . . امام علی علیه السلام 178انتم فی حل من بیعتی. امام حسین علیه السلام 178 ایّها النّاس انّ ربّكم. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 181، 213 لن تقدّس امة حتی. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 181 انی ما اخاف علی. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 181 اذا هممت بامر فتدبر. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 181 انّ اللّه لایحب ان. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 181 انظروا من یرضع اولادكم. . . - 187 اكرموا اولادكم و احسنوا. . . - 187 و لیس امرؤ و ان عظمت. . . امام علی علیه السلام 191 الیمین و الشّمال مضلّة و. . . امام علی علیه السلام 194، 197 ثلاث لایغلّ علیهن. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 209 . . . ببینید ائمه ی شما چگونه. . . امام صادق علیه السلام 210 ایّها الناس المجتمعة ابدانهم. . . امام علی علیه السلام 214 فجعل فیهم الاجتماع من. . . امام صادق علیه السلام 214 والحج تقویة للدین. امام علی علیه السلام 215 جعله سبحانه و تعالی. . . امام علی علیه السلام 215 كعبه پرچم اسلام است. امام علی علیه السلام 216 لایزال الدین قائماً. . . - 216 اوصیكما بتقوی اللّه و ان. . . امام علی علیه السلام 217 شقوا امواج الفتن بسفن. . . امام علی علیه السلام 217 مردمی در حالی كه رویشان. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 222، 223 الا ان مفتاح العلم. . . امام باقر علیه السلام 226 اوحی اللّه الی بعض. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 226 من كان من الفقهاء صائناً. . . امام زمان علیه السلام 226 من علامات الفقه الحلم. . . امام رضا علیه السلام 226 من حفظ علی امتی اربعین. . . - 226 لایفقه العبد كل. . . - 226، 227، 233 و تفقّه یا بنیّ فی الدّین. امام علی علیه السلام 227 علیكم بدین العجائز. منسوب به 227، 229- 231 رسول اكرم صلی الله علیه و آله نحن معاشر الانبیاء امرنا. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 228، 298، 303، 310 لیس العبادة كثرة الصلوة. . . - 228 و اجعل النّور فی بصری. . . - 228. . . من رانی. . . - 229 ان ههنا لعلماً جمّاً. . . - 228، 302 انتم افقه الناس اذا. . . - 233، 234 حدیث تدریه خیر من. . . - 234 كن لدنیاك كأنك تعیش. . . - 234 رب حامل فقه غیر و. . . - 234، 302، 303، 310 اعقلوا الحدیث عقل درایة. . . - 234 قد احیا عقله و امات. . . - 236 هجم بهم العلم علی. . . - 236 ان من احب عباد. . . - 236 من اخلص للّه اربعین. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 236 اللّهم اعطنی بصیرة فی. . . دعا 237 ان اللّه عزوجل لیبغض. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 243 ان الامر بالمعروف و النهی. . . امام علی علیه السلام 243 افضل الجهاد كلمة عدل. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 243 ولو اضرّت الصلوة. . . - 243، 244 المؤمن بشره فی وجهه. . . - 245 لاتلبسوا ملابس اعدائی. . . - 252 بالتواضع تكون الرفعة. امام علی علیه السلام 258 اوحی اللّه الی داود: ما. . . - 268 ان النبی صلی الله علیه و آله قال لجبرئیل: و ما. . . - 269 . . . ان لاتخاف مع اللّه. . . امام رضا علیه السلام 269 . . . اعقلها و توكل. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 270 اوجب اللّه لعباده ان. . . امام صادق علیه السلام 270 لا اتداوی حتی یعافینی. . . - 270 وعزّتی و جلالی لا ابرؤك. . . - 270 اردت ان تبطل حكمتی. . . - 270 و عزّتی و جلالی لا ارزقك. . . - 271 اردت ان تذهب حكمتی. . . - 271 اتقوا من مواضع التهم. - 273 الااخبركم بشرار رجالكم؟ . . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 274 اگر در خیر، دُم بوده. . . - 278 ربّیتنی صغیراً و نوّهت. . . - 279غداً ترون ایامی و یكشف. . . امام علی علیه السلام 285، 286 ثلاث یجلین البصر: النظر. . . امام كاظم علیه السلام 290 اذا قام قائمنا وضع. . . - 304 یا مفضل، لایفلح من. . . امام صادق علیه السلام 308 ابی اللّه ان یجری الامور. . . - 312 . . . اتیت البصرة؟ قال. . . - 313 دعوه و لاتعجلوه فان الطیش. . . امام علی علیه السلام 316 امرت ان اقاتل الناس. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 321، 328 ان سیاحة امتی الجهاد. رسول اكرم صلی الله علیه و آله 322 و رهبانیة هذه الامة الجهاد. رسول اكرم صلی الله علیه و آله 322 رأس الامر الاسلام. . . - 322 انّما الاعمال بالنیة و. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 323 فواللّه ماغزی قوم قط. . . امام علی علیه السلام 330 وحملوا بصائرهم علی. . . امام علی علیه السلام 359 كلّكم راع و كلّكم مسؤول. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 362 انكم مسؤولون حتی عن. . . امام علی علیه السلام 362 لولاحضور الحاضر و قیام. . . امام علی علیه السلام 362 أاقنع من نفسی بان یقال. . . امام علی علیه السلام 362 و ما ظننت انك تجیب. . . امام علی علیه السلام 362 بالعدل قامت السموات و. . . - 364 الملك یبقی مع الكفر. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 364، 407 العدل یضع الامور مواضعها. . . امام علی علیه السلام 364 مسجد احباء اللّه، متجر. . . امام علی علیه السلام 396، 424 لایزهدنك فی المعروف. . . امام علی علیه السلام 397، 418، 424 ایاك و ظلم من لایجد. . . امام علی علیه السلام 397 اما واللّه لیسلطن هؤلاء. . . امام علی علیه السلام 406 هذا ما امر به عبداللّه علی. . . امام علی علیه السلام 417 ولیكن نظرك فی عمارة. . . امام علی علیه السلام 418 ولایثقلنّ علیك شی ء. . . امام علی علیه السلام 418 وانما ینبغی لاهل العصمة. . . امام علی علیه السلام 418، 419، 423 اللّهم اهد قومی فانهم. . . رسول اكرم صلی الله علیه و آله 421 وصیتی لكم ان تشركوا. . . امام علی علیه السلام 421 اوصیكما بتقوی اللّه و ان. . . امام علی علیه السلام 422یا بنی عبدالمطلب لا الفینكم. . . امام علی علیه السلام 422 انها مدن كمدائنكم. امام علی علیه السلام 423 اعرف الحق تعرف اهله. - 424 الدنیا منتهی نظر الاعمی. . . - 424 من عشق شیئاً اعشی. . . امام علی علیه السلام 424 لو كشف الغطاء ما ازددت. . . امام علی علیه السلام 424 اماتت الدنیا قلبه و ولهت. . . امام علی علیه السلام 424 ایها الذامّ للدنیا المغتر. . . امام علی علیه السلام 425 انّ الدّنیا قد ادبرت و. . . امام علی علیه السلام 430 فهرست اشعار عربی مصرع اول اشعار نام سراینده تعدادابیات صفحه اذا ساء فعل المرء سائت ظنونه متنبّی 1 22 افاضل الناس اغراض لذا الزمن متنبّی 1 310 بل جعل القوم اولوا الفطانة حاجی سبزواری 1 426، 427، 430 خفف الوطؤ ما اظن الدیم الـ ابوالعلا معرّی 1 283 دع عنك لومی فان اللوم اغراء ابونواس- 65 شفاء العمی طول السؤال و انما- 1 226 غذتك شویهتی و نشأت عندی- 3 93 فاذا كانت النفوس كباراً متنبّی 1 29 لولا اشتعال النّار فیما جاورت ابوتمّام 1 25 من یهن یسهل الهوان علیه متنبّی 1 310 و حرقة قلبی هیجتنی لنشرها سعدی 1 26 و عهدی بالصبی زمناً و قدّی ابن الدّهان 2 39 و عین الرضا عن كل عیب كلیلة- 1 125 و كل ما هناك حی ناطق حاجی سبزواری 1 426 و من یصنع المعروف مع غیر اهله- 1 94 و وضع الندی فی موضع السیف بالعلی متنبّی 1 102 هذا جنا علیه ابوه ابوالعلا معرّی 1 337، 427 هوّن علیك فان كل شدیدة- 2 155 هیهات ان یلد الزمان بمثله- 1 171فهرست اشعار فارسی مصرع اول اشعارنام سراینده تعدادابیات صفحه آدمی را دشمن پنهان بسی است مولوی 5 105، 106 آنِ خدای دان همه مقبول و ناقبول- 2 430 آن را كه جای نیست همه شهر جای اوست سعدی 5 26 آن كه هفت اقلیم عالم را نهاد- - 361 ابر و باد و مه و خورشید و فلك دركارندسعدی 2 363 اجرام كه ساكنان این ایوانندخیام 2 338 از آمدن و رفتن ما سودی كوخیام 2 339 از باد صبا دلم چو بوی تو گرفت- 2 117 از جمادی مردم و نامی شدم مولوی- 135 از جمادی مردم و نامی شدم مولوی 5 121، 122، 136 از محبت تلخها شیرین شودمولوی 1 77 از محبت دُردها صافی شود- 10 78، 78 اشراق جهان جمله چو نقشی بر آب- 2 341 افلاك كه جز غم نفزایند دگرخیام 2 338 اگر دل از غم دنیا جدا توانی كرد- 7 129، 130 اگر لذت ترك لذت بدانی سعدی 1 29 اندر بلای سخت پدید آیدرودكی 1 26 اندر دل من هزار خورشید بتافت ابن سینا1 424 ای آن كه غمگنی و سزاواری رودكی 11 21 ای برادر تو همه اندیشه ای مولوی- 119 ای برادر تو همه اندیشه ای مولوی /15 116 ای چرخ فلك خرابی از كینه ی توست خیام 2 338 این جهان جنگ است چون كل بنگری مولوی 2 358 این حدیث از سر دردی است كه من می گویم سعدی 1 26 این كهنه رباط را كه عالم نام است خیام 2 338 برخیز و مخور غم جهان گذران خیام 2 339 بر شاخ امید اگر بری یافتمی خیام 2 340 بر مفرش خاك خفتگان می بینم خیام 2 339 بسا خاكا به زیر پای نادان سعدی 1 283به سرّ جام جم آنگه نظر توانی كردحافظ5 130 به كوی عشق منه بی دلیل راه قدم- 1 131 به مجنون گفت روزی عیبجویی- - 424 بی پیر مرو تو در خرابات- 1 131 پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت حافظ1 22، 425 پیرم و عادت طفلان دارم آذربیگدلی 4 40 پیشه ی اوّل كجا از دل رود- 3 186 تواضع سر رفعت افرازدت سعدی 3 258 تو با دشمن نفس همخانه ای- 2 154 جامی است كه عقل آفرین می زندش خیام 2 338، 339 جوانی بر سر راه است دریاب این جوانی رانظامی 4 40 جوانی شد و زندگانی نماندنظامی 2 292 جهان آنِ تو و تو مانده عاجزشبستری 14 229 جهانا چه در خورد و بایسته ای ناصرخسرو- 342 جهانا چه نیكو و بایسته ای ناصرخسرو11 424 چرا طفل یكروزه هوشش نبردسعدی 1 128 چنان با نیك و بد خوكن كه بعد از مردنت عرفی عرفی 1 285 چندی گزیده یار زمن دوری- 1 141 چو آلوده ای بیندت آلوده ای ناصرخسرو1 22 چون به حق بیدار نبود جان مامولوی 4 122 چون حاصل آدمی در این شورستان خیام 2 339، 427 چونكه برگردی و برگردد سرت مولوی 1 361 چونكه نفس آشفته تر گردد از آن مولوی 1 122 چون نیست ز هرچه هست جز باد به دست خیام 2 338، 427 چهار طبع مخالف سركش سعدی- 115 حسرت و زاری كه در بیماری است مولوی 3 309 خاك راهی كه بر او می گذری ساكن باش سعدی 1 283 خبرداری كه سیاحان افلاك نظامی 1 427 خرم آن كه عجز و حیرت قوت اوست مولوی 4 230 خفته بر تختی شنید آن نیكنام مولوی 6 35 در این بزم ساغر به آن كس دهند- 1 120 در این ره اولیا باز از پس و پیش شبستری 5 235، 236 در پس آینه طوطی صفتم داشته اندحافظ- 347در كعبه ی صدق جز صفا چیزی نیست- 2 158 در گوش دلم گفت فلك پنهانی خیام 2 340 در مرد چو بد نگه كنی زن بینی سعدی 2 22 دزدی اندر نیمه شب ناگه درآمد در سرای- 1 107 دشمن به دشمن آن نپسندد كه بی خردسعدی 4 126 دل به دام تو رفت و نامد بازادیب نیشابوری 8 29 راه از این و آن نباید جست سنایی 2 309 روی خوبت آیتی از لطف بر ما كشف كردحافظ1 22 رهاییت باید رها كن جهان راناصرخسرو2 343 زیر شمشیر غمش رقص كنان باید رفت حافظ- 425 ساقی به نور باده برافروز جام ماحافظ4 22 سختگیری و تعصب خامی است مولوی 1 65 سعیم این است كه در آتش اندیشه چو عودسعدی 1 26 شبان وادی ایمن گهی رسد به مراد- 1 131 صاحبدلی به مدرسه آمدسعدی- 344 صبا به لطف بگو آن غزال رعنا راحافظ1 75 طعمه ی هر مرغكی انجیر نیست مولوی- 301 عاشقم بر قهر و بر لطفش به جدمولوی- 24 عاقبت گرگ زاده گرگ شودسعدی 1 93 غازیان طفل خویش را پیوست- 2 96 غلام همّت آنم كه زیر چرخ كبودحافظ1 152 فارغی از قدر جوانی كه چیست- 2 41 قطع این مرحله بی همرهی خضر مكن حافظ- 131 قفس بشكن چو طاووسان یكی برپر بر این بالاسنایی- 24 قول مطبوع از درون سوزناك آید كه عودسعدی 1 25 كفر كافر را و دین دیندار راعطار1 309 گر آمدنم به خود بُدی نامدمی خیام 2 340 گر بر فلكم دست بُدی چون یزدان خیام 2 339، 427 گر بر فلكم دست بُدی چون یزدان خیام- 361 گر به مغزم زنی وگر دنبم- 1 243 گر در طلب گوهر كانی كانی- 2 116 گر كار فلك به عدل سنجیده بُدی خیام 2 340 گفت آسان گیر بر خود كارها كز روی طبع حافظ1 155گوهر قیمتی از كام نهنگان آرند- 1 27 لكه ای تیره تر از تهمت نیست رسا5 273 ما طبیبانیم شاگردان حق مولوی 2 114 ما نداریم از رضای حق گله مولوی- 24 مرا شیخ دانای مرشد شهاب سعدی 2 107، 125 مردان رهت كه مرد معنی دان اندباباافضل 2 248 مردی دو مو دو زن داشت یك پیر و یك جوان مینوی 4 300 مقدّری كه به گُل نكهت و به گِل جان داد- - 361 ملك برهم زن تو ادهم وار زودمولوی 2 35 من به سرمنزل عنقا نه به خود بردم راه- 1 131 مهجوری است مایه ی مشتاقی- - 141 میان مسجد و میخانه راهی است ژنده پیل 1 296 میلها همچون سگان خفته اندمولوی- 110 میلها همچون سگان خفته اندمولوی 9 104، 105 ناله ی مرغ گرفتار نشانی دارد- 1 73 نفست اژدرهاست او كی مرده است مولوی 1 105، 110، 111، 125، 128 نفس را هفتصد سر است. . . مولوی- 129 نكویی با بدان كردن چنان است سعدی 2 102 نگفتمت كه به تركان نظر مكن سعدی سعدی 1 104 هركه او بی مرشدی در راه شدمولوی- 131 هركه را با گل آشنایی هست سعدی 1 29 هست حیوانی كه نامش اسغر است مولوی- 24 همه عمر تلخی كشیده است سعدی سعدی 1 30 یكی بچه ی گرگ می پروریدسعدی 1 93 یكی روبهی دید بی دست و پای سعدی 4 273فهرست اسامی اشخاص آدم علیه السلام: 147، 162، 169، 238، 256، 362، 384، 423 آذر بیگدلی (لطفعلی بیگ بن آقاخان) : 40 آشوكا: 35 آقابزرگ (مرحوم) : 236 آملی (سید حیدربن علی حسینی) : 157 ابراهیم: 272 ابراهیم علیه السلام: 50، 51، 185، 229، 239، 266، 315، 346، 384، 385، 394 ابراهیم ادهم (ابواسحاق) : 34، 35، 279 ابن الدّهان: 39 ابن تیمیّه حرّانی دمشقی (ابوالعبّاس احمد) :

226 ابن جوزی: 157، 227 ابن خلدون (ابوزید عبدالرحمن بن محمّد) :

403 ابن سكّیت (ابویوسف یعقوب بن اسحق) : 247، 310 ابن سینا (ابوعلی حسین بن عبداللّه) : 64، 69، 70، 129، 130، 171، 236، 424، 427، 430 ابن مسكویه (ابوعلی خازن احمدبن محمّد) :

94، 129 ابن مقله: 39 ابن ملجم مرادی (عبدالرحمن) : 217، 421 ابن هشام: 65 ابوتمّام (حبیب بن اوس) : 25 ابوذر غفاری (جنادة بن جندب) : 183، 220، 228، 265 ابوسفیان بن حرب: 51 ابوطالب مكّی: 156 ابونصر سرّاج طوسی: 156 ابونواس (حسن بن هانی) : 65 ابی الخطاب: 78ابی جعفر احول: 313 ابی خدیجه: 148 احمد امین مصری: 225 احمد بن حنبل (ابن محمّد) : 225 احمدزاده: 366، 392 اختس: 183 ادیب نیشابوری (عبدالجواد بن ملاعباس) : 29 ادیسون (توماس) : 64 ارسطو: 64، 180، 280، 308، 385، 426 اسدآبادی (سیّد جمال الدّین حسینی) : 163، 255، 287، 289، 324، 360 اسعد بن زراره: 183 اسكندر: 131 اسمعیل بن عبدالخالق: 313 افلاطون: 64، 129، 303، 308، 424، 426 اقبال لاهوری (محمّد) : 192، 237 امّ موسی: 169 امّ هانی: 229 انوار (سیّد یعقوب) : 281 انوشیروان ساسانی: 306 اویبوری (لرد) : 420 اینشتین (آلبرت) : 192 بابا افضل (افضل الدین محمد كاشانی) : 248 بازرگان (مهدی) : 251، 417 بایزید بسطامی (طیفوربن عیسی) : 88 براون (ادوارد) : 257 برژنف (لئونید) : 362 بطلمیوس (قلوذی) : 124، 137 بغدادی: 291 بلال حبشی (ابن رباح) : 220 بن بلاّ: 31 بودا (گوتمه سیدارتا) : 31- 35، 132، 377، 426بوسوئه: 241 بوهلر (جان آدولف) : 403 بویدار (لرد جان) : 257 بهرام: 338 بیرونی (ابوریحان محمدبن احمد) : 171 بیكن (فرانسیس) : 64 بیلوسیوس: 367 پاپ: 59، 76 پاستور (لوئی) : 64 ترابی: 388 تقی زاده: 251 توین بی (آرنولد) : 256 تهرانی (سیّد احمد) : 290 جابربن عبداللّه: 66، 274 جاحظ (عمروبن بحر بن محبوب) : 291 جالینوس: 341 جبرئیل علیه السلام: 269 جعفربن محمّد، امام صادق علیه السلام: 65، 66، 108، 145- 149، 153، 161، 162، 210، 214، 244، 246، 270، 308، 313 جمشید: 338 جودی: 69 جیمز (ویلیام) : 192، 356، 361، 365، 391، 425 حاتم طائی (ابوسفانه حاتم بن عبداللّه) : 48 حافظ شیرازی (خواجه شمس الدّین محمّد) :

21، 75، 130، 131، 155، 227، 361، 429 حبّوبی (سیّد سعید) : 290 حجّاج بن یوسف: 394 حجازی (محمّد) : 179 حجة بن الحسن، امام زمان (عج) : 304 حسن بن الجهم: 269 حسن بن علی، امام مجتبی علیه السلام: 65، 217، 227، 317، 332، 422 حسین بن علی، سیدالشهدا علیه السلام: 29، 65، 68، 70، 71، 73، 74، 79- 81، 111، 178، 217، 242، 264، 394، 422حكمت (علی اصغر) : 20، 34، 36 خامنه ای: 392 خامه ای (انور) : 337 خروشچف (نیكیتا) : 31، 242 خضر علیه السلام: 131 خلیلیان (خلیل) : 94 خواجه نوری: 127 خیام نیشابوری (ابوالفتح عمربن ابراهیم) : 21، 338، 340، 361، 423، 427، 429 داوود علیه السلام: 268 دربندی (ملاآقا) : 80 دعبل خزاعی (ابوعلی) : 69 دكارت (رنه) : 64، 118، 119، 386 دورانت (ویل) : 20، 48، 49، 141، 142، 189، 190، 218، 248، 253، 254، 256، 258، 291، 387 دوركیم (امیل) : 253 دوكاسترو (ژوزوئه) : 257 دوگل (شارل) : 293 دوموسه (آلفرد) : 30 دونویی (لكنت) : 404 دیوئی (جان) : 194 ذیمقراطیس: 345، 386 راسخ (شاپور) : 94، 200 راسل (برتراند آرتور ویلیام) : 94- 97، 101، 102، 132- 134، 138، 140- 142، 160، 165، 190، 195، 197، 198، 343، 349، 350، 352، 361، 362، 388 راشد (حسینعلی) : 251 راغب اصفهانی: 68، 75، 226، 232، 259، 260 ربیع بن خثیم: 228 رحیمی (مصطفی) : 120، 368 رسا: 273 رستم: 154، 171 رضوی (میرزا حبیب) : 151 رقیه بنت حسین علیها السلام: 80رنان (ارنست) : 290 رودكی (ابوعبداللّه جعفربن محمد) : 21، 26، 340 رودنسون: 50 روسو (ژان ژاك) : 28، 180 زرین كوب (عبدالحسین) : 157، 254، 257، 300 زعفرجنّی: 79 زلیخا: 230، 241، 242 زمخشری (ابوالقاسم محمودبن عمر) : 65 زیادبن ابیه: 345 زیدان (جرجی) : 254 زینب بنت علی علیها السلام: 27 ژنده پیل (ابونصر احمد جام نامقی) : 295 سارتر (ژان پل) : 119، 345، 363، 368، 369 سالم مولی ابن حذیفه: 221 سام: 154 سبزواری (حاج ملاّ هادی) : 426، 427، 430 ستاری: 257 سعدی شیرازی (مشرف الدّین مصلح بن عبداللّه) : 20- 22، 25، 26، 29، 30، 93، 102، 104، 109، 115، 126، 128، 227، 258، 273، 283، 341، 344، 361، 363 سفیان ثوری: 227، 231 سقراط: 173، 193، 426 سكونی: 146 سلیمان بن داود علیه السلام: 131 سنایی غزنوی (ابوالمجد مجدود بن آدم) : 24، 309 سندی بن شاهك: 28 سن سیمون (لوئی دروو روا) : 227 سوزوداناگائوتاما: 31 سولژنیتسین: 60 سهروردی زنجانی (شیخ شهاب الدّین) : 157 شادمان (سیّد فخرالدّین) : 252 شاو (جرج برنارد) : 23 شاه خدابنده (محمّد اولجایتو) : 360شایگان (داریوش) : 132 شبستری (شیخ سعدالدین محمودبن عبدالكریم) : 228، 235 شریعتمداری (محمّدتقی) : 66، 74 شریعتی (علی) : 221، 241، 369، 404 شریعتی (محمّدتقی) : 384، 403 شعیب علیه السلام: 131، 238، 266 شفق: 132 شقرانی: 65 شقیق بلخی: 272 شكری القوتلی: 281 شلتوت (شیخ) : 328 شوپنهاور (آرتور) : 134 شوشتری (علاّمه شیخ محمّد تقی) : 77 شهیدثانی (زین الدّین بن علی بن احمد) : 165 شیخ انصاری (مرتضی بن محمّد میر شوشتری) :

110، 127، 290 شیخ بهایی (بهاء الدّین محمّد بن حسین عاملی) :

129 شیخ حسن اردشیره: 394 شیخ صدوق (ابوجعفر محمّدبن علی بن حسین) : 145 شیروانی (زین العابدین) : 131 شیطان: 239، 267، 362 صابر (جواد) ، نام مستعار: 220- 222 صاحب اللؤلؤ المرصوع: 236 صاحب كتاب البحوث الفقهیة: 16 صادقی: 186 صالح علیه السلام: 239 صدرالدّین شیرازی (محمّدبن ابراهیم قوامی، ملاصدرا) : 171، 291 صدقی (عباس) : 18 صفوان جمّال: 244 صناعی (محمود) : 94، 172، 295 طباطبایی (علامه محمّدحسین) : 83، 270 طوسی (خواجه نصیرالدّین محمّد) : 64، 171، 254، 269، 270، 272عبداللّه بن ابیّ: 220 عبداللّه بن سنان: 147 عبداللّه بن عمروبن العاص: 109، 143، 144 عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف: 422 عثمان بن حنیف: 117، 362 عثمان بن مظعون: 109 عرفی شیرازی (جمال الدّین محمّد بن بدرالدّین) : 285 عزتی: 94، 164، 181، 182 عزیز مصر: 241 عطار نیشابوری (فرید الدّین ابوحامد محمد) :

122، 309، 425 عقّاد (عبّاس محمود) : 327، 328 علیّ الوردی: 63 علی بن ابیطالب، امیرالمؤمنین علیه السلام: 28، 57- 59، 74، 78، 102، 106، 114، 116- 118، 136، 143، 147، 156، 161، 174، 178، 183، 194، 197، 214- 217، 221، 285، 286، 302، 313، 316، 330، 359، 362، 380، 395، 397، 409، 414، 415، 417- 419، 421- 426 علی بن الحسین، امام سجاد علیه السلام: 131 علی بن الجهم: 27 علی بن محمّد، امام هادی علیه السلام: 310 علی بن موسی، امام رضا علیه السلام: 58، 148، 226، 244، 245، 269 عمّار یاسر: 78 عمران علیه السلام: 384 عمربن الخطاب: 183، 221 عمروبن عمید: 231 عنایت (حمید) : 250، 286 عنوان بصری: 236 عیسی الجلودی: 246 عیسی بن مریم، مسیح علیه السلام: 51، 60، 80، 183، 330، 394 غزالی طوسی (ابوحامد محمّدبن محمّد) : 158، 236، 279فارابی (ابونصر محمّدبن محمّدبن طرخان) :

427 فارسی (جلال الدّین) : 314 فاطمه الزّهرا علیها السلام: 80، 220، 325 فاطمه ی صغری: 79 فرصت الدوله شیرازی (سید میرزا محمدنصیر) :

290 فرعون: 30، 50، 51، 265، 312، 394 فروزانفر (بدیع الزّمان) : 21 فروغی (محمّد علی) : 366 فروید (زیگموند) : 132، 134، 140، 142، 179، 194 فرهنگ (شكوه) : 39 فضل بن ربیع: 28 فكور: 394 فلاماریون (نیكلا كامیل) : 306 فلسفی (محمّد تقی) : 94، 95 فیثاغورس: 180، 196 فیض كاشانی (ملاّ محسن) : 158 قاسم بن الحسین علیه السلام: 79 قاضی (آقا میرزاعلی آقا) : 128 قطب (محمّد) : 86، 94 قنفذ: 221 قوشجی (ملاّ علی علاء الدین علی بن محمد) :

231 قیصر: 62، 408 كارل (آلكسیس) : 384 كاسیگین: 362، 394 كاشف الغطاء (علامه) : 211 كاظم زاده ی ایرانشهر (حسین) : 91، 94، 160، 190، 300، 301، 387 كامشاد (حسن) : 248 كانت (امانوئل) : 345 كپرنیك (نیكلا) : 124، 137 كریشنان: 132 كلوكن (فلورانس) : 200 كمیت اسدی: 69كنت (اگوست) : 247 كوئه (مسیو) : 94، 160 كواكبی (عبدالرحمن) : 255 كوروش: 315 گیورگیو (كنستان ویرژیل) : 165 لابوری (آنری) : 255 لاك (جان) : 367 لاهیجی (شیخ محمّد) : 228، 230 لنین (ولادیمیر ایلیچ اولیانوف) : 242، 336، 337 لوبون (گوستاو) : 254 لیلی (مادر علی اكبر) : 79 لیلی بنت سعد: 109، 424 مائوتسه تونگ: 362، 394 مأمون عباسی (عبداللّه) : 246، 247، 315، 359 ماركس (كارل) : 142، 222- 224، 247، 248، 336 مالك اشتر نخعی (ابن حارث) : 417 مالك بن انس بن مالك بن ابی عامر: 225 ماله (آلبر) : 218 مامفورد (لوئیس) : 255 مانی: 133، 377، 426، 427 متنبّی (احمدبن الحسین الجعفی الكوفی) : 29، 309، 341 مجابی (جواد) : 256 مجنون عامری: 109، 424 محتشم كاشانی: 69 محقق بهائی: 231 محمّد بن جعفر: 246 محمّدبن عبداللّه، رسول اكرم صلی الله علیه و آله: 51، 58، 59، 65، 66، 71، 74، 80، 81، 102، 106، 107، 109، 135، 143، 144، 146، 147، 149، 153، 158، 161، 162، 165، 167، 168، 178، 179، 181، 183، 185، 189، 194، 198، 204، 209، 212، 213، 216، 217، 220- 222، 226، 227، 229، 231، 237، 243، 265، 269، 270، 274، 279، 301، 302، 315، 320، 321، 323، 324، 328، 330- 332، 359، 360، 385، 394، 420- 422، 426 محمّدبن علی، امام باقر علیه السلام: 66، 149، 226، 227، 274، 304 محیط طباطبایی: 53 مشایخی (محمّد) : 86 مصعب بن عمیر: 183 معاذ بن جبل: 65 معاویة بن ابوسفیان: 23، 78، 178، 194، 345 معاویة بن وهب: 210 معرّی (ابوالعلاء) : 283، 337، 427، 429 مفضل بن عمر جعفی: 147، 308 مقداد: 220 ملاّ سلطانعلی: 131 منتسكیو (چارلز) : 247، 248، 279، 280 منصور (حسن) : 352 موسوی زنجانی: 102 موسی بن جعفر، امام كاظم علیه السلام: 27، 28، 106، 108، 144، 148، 244، 290 موسی بن عمران علیه السلام: 51، 131، 183، 229، 238، 239، 263، 265، 270، 294، 312، 315، 394 مولوی بلخی (جلال الدّین محمّد) : 24، 27، 35، 65، 69، 70، 77، 104، 110، 111، 114، 120، 122، 125، 127، 129، 131، 135، 136، 150، 151، 227، 230، 301، 309، 358، 361، 423، 427 مهری (حسین) : 255 میرزای شیرازی (محمدحسن بن میرزا محمود) : 290 میرزای قمی (ابوالقاسم بن حسن) : 227 مینوی (مجتبی) : 300 ناپلئون بناپارت: 353 نادرشاه افشار: 394 ناروت (تامسون) : 84، 85ناس (جان) : 34، 36 ناصرخسرو قبادیانی (ابومعین) : 22، 341، 342 ناظم القدسی: 281 نبوی: 350 نراقی (احسان) : 186 نظامی (ابومحمّد الیاس بن یوسف) : 40، 292، 427 نمرود: 51، 394 نوح علیه السلام: 238، 239، 264، 267، 384، 385 نوری (حاج میرزا حسین) : 71 نوری (آقاعلی) : 236 نهرو (جواهر لعل) : 253 نیچه (فردریك ویلهلم) : 142، 388 نیكسون (ریچارد) : 394 نیوتن (سر اسحاق) : 198 واتسون (پتر) : 84، 85 ولید: 183 هادیزاده: 391 هارون الرشید: 28، 244، 315 هارون علیه السلام: 238 هامان: 50 هرلدلسكی: 318 هگل (جرج ویلهلم فردریك) : 194 همدانی (آخوند ملاحسینقلی) : 290 هنكا: 421 هیوم (دیوید) : 317 یحیی علیه السلام: 330 یزدی (شیخ غلامرضا) : 58 یزید بن معاویه: 178، 394 یوسف بن یعقوب علیه السلام: 27، 230، 241، 242 فهرست اسامی كتب، نشریات و مقالات آثارالعجم: 290 آزادی فرد و قدرت دولت: 124 آزادی و تربیت: 94، 172 آزادی و حیثیت انسانی: 129، 315، 317، 318 آستانه (مجله) : 273 اتحاف السادة المتقین: 236 اثبات وجود خدا: 403 احادیث مثنوی: 21 اخلاق محتشمی: 272 اخوان الصّفا: 291 ادیان شرق و فكر غرب: 132 ادیان و مكتبهای فلسفی هند: 132 ارزش میراث صوفیه: 157 ارشاد: 246 از ترس دزدها و جانی ها، . . . (مقاله) : 255اسرار الشّهادة: 80 اسطوره ی ماشین: 255 اسفار اربعه: 27، 88، 284، 386، 387، 428 اسلام شناسی (شریعتی) : 253، 369، 404 اشارات و تنبیهات: 69، 70، 157، 158، 228، 430 اصول بانكداری (جزوه) : 18 اصول فلسفه و روش رئالیسم: 306، 428 اصول كافی: 308 اطلاعات (روزنامه) : 31، 53، 84، 125، 172، 242، 255- 258، 279، 293، 294 اعتیاد در دنیا 4 میلیون. . . (مقاله) : 255 اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر: 120، 368، 369 الاخبار الدخیله: 77 الاسلام عقیدة و شریعة: 328الامانة: 157 البحوث الفقهیه: 16، 17 التنزیه: 157 الجزایر و مردان مجاهد: 30 الحیوان: 291 السیاسة: 385 الكنی و الالقاب: 247 اللمع: 156 اللؤلؤ المرصوع: 236 المحاسن و الاضداد: 93 المستطرف: 93 المعتبر: 291 المعجم المفهرس: 290، 322 الملل و النحل: 20 المنجد: 144، 308 امالی: 145 امیدهای نو: 133 انسان در قرآن: 356 انسان گرسنه: 257 انسان موجود ناشناخته: 384 انسان و ایمان: 356 انسان و سرنوشت: 262، 271، 356، 392 انوار سهیلی: 300 با دنیای كودك آشنا شویم: 94 بحارالانوار: 132، 143، 145، 149، 153، 228، 246، 247، 421، 423 بستان السیاحة: 131 بعثت و ایدئولوژی: 86، 163، 189، 366، 367، 417 بوستان: 258، 273 بیست و سه سال: 327 پاپ و جوانان (مقاله) : 76 پیامبر امّی: 168 تاریخ (آلبر ماله) : 218 تاریخ ادبیات: 257 تاریخ ادیان: 20 تاریخ تصوف در اسلام: 155تاریخ تمدن: 20، 190، 218، 253، 254، 256، 258، 291 تاریخ جامع ادیان: 34- 36 تاریخ چیست؟ : 248، 253 تاریخ و علوم قرآن: 221 تجدیدنظرطلبی از ماركس تا مائو: 219، 247، 248، 277 تحف العقول: 213 تداوی روحی: 94، 160، 190، 387 تذكرة الموضوعات: 104 تری پیتاكی: 34 تسخیر تمدن فرنگی: 252 تعلیم و تربیت اجتماعی: 200 تعلیم و تربیت اسلامی (جزوه) : 94، 164، 181 تعلیم و تربیت در آلمان غربی (مقاله) : 86 تعلیم و تربیت در جهان امروز: 94، 172، 189، 200 تفسیر المنار: 329، 331، 332 تفسیر المیزان: 20، 23، 58، 96، 179، 180، 198، 199، 226، 233، 312، 324، 329- 331، 384، 391، 431 تفسیر سوره ی بقره: 220 تفسیر علی بن ابراهیم قمی: 330 تلبیس ابلیس: 157 تمدن اسلام: 254 تمدن اسلام و عرب: 254 تمدن امروز ضد انسانی است (مقاله) : 255 توحید و ابعاد گوناگون آن: 224 تورات: 131 جاذبه و دافعه علی علیه السلام: 277 جامع الاسرار: 157 جامع الحكمتین: 22، 342 جامع السعادات: 270، 272 جامعه و تاریخ: 356 جنگ عقاید: 360 جواهر: 246جهان بینی توحیدی: 356 جهان بینی علمی: 343، 349، 350، 352- 354، 388 جهانی از خود بیگانه: 50، 250 چه باید كرد؟ (جزوه) : 160، 286 حدوث و قدم (جزوه ی فلسفی) : 431 حقایق الاسلام: 327، 328 حق طلاق (مقاله) : 102 حقوق بین الملل اسلامی: 314 حلیة الاولیاء: 157 ختم نبوّت: 75، 283 خدا در طبیعت: 306 خصال: 145 خلقیات ما ایرانیان: 246 داستان راستان: 407 در آغوش خوشبختی: 420 در تربیت: 94- 97، 102، 140، 165، 190، 195، 197 درسهای تاریخ: 48، 49، 248، 253، 387 درسهای ماركس و ماركسیسم (جزوه) : 350 دنیای كودك: 95، 98، 99 ده گفتار: 168 دیباچه ای بر رهبری: 249، 257 دین در دنیا (مقاله) : 250 دین و جامعه: 286 دین و روان: 356، 391 دینهای بزرگ: 330 دیوان ناصرخسرو: 342 راهنمای كتاب (مجله) : 300 ربیع الابرار: 65 رساله ی قشیریه: 156 رساله ی نیچریه: 289 رسالة الاركان: 157 رشد شخصیت: 179 روانكاوی: 127 روح القوانین: 77 روضه ی كافی: 313رهبر نژاد نو: 91، 300 ریحانة الادب: 39 زناشویی و اخلاق: 101، 141 زندگی جاوید یا حیات اخروی: 356 سازش خروشچف در كوبا. . . (مقاله) : 242 سرگذشت دینهای بزرگ: 31 سفینة البحار: 24، 106، 108، 132، 143- 145، 148، 149، 161، 162، 226، 227، 235، 268، 269، 272 سندی تایمز (هفته نامه) : 84 سنن ابوداود: 329 سه زنبیل خرد: 34 سیر حكمت در اروپا: 366 سیره ی ابن هشام: 65 سیری در اندیشه ی سیاسی عرب: 163، 255، 286، 288، 324 سیری در نهج البلاغه: 117، 252 سیمای واقعی شورش و انقلاب. . . : 293 شرح ابن ابی الحدید: 23، 93 شرح احادیث مثنوی: 236 شرح اشارات: 421 شرح تجرید (قوشچی) : 231 شرح حال و آثار عین القضاة همدانی: 111 شرح لاهیجی بر گلشن راز: 228، 230 شروح سقط الزند: 283 شش بال علم: 218 شفا: 27، 385 شناخت (جزوه) : 348، 350 شیرهای جوان بی یال و كوپال (مقاله) : 39 صحیح بخاری: 109، 143، 144 صحیح مسلم: 323، 329 صحیفه ی سجادیه: 429 صفة الصفوة: 157 ضحی الاسلام: 291 طرائق الحقایق: 157 طهارة الاعراق: 94 عبقریة محمّد: 328عدل الهی: 346 عدّة الداعی: 106، 143 عروة الوثقی (مجله) : 289 عوارف المعارف: 157 غرر الحكم و درر الكلم: 258 فتوحات مكیّه: 156 فرائدالادب: 306 فردوسی (مجله) : 253 فرهنگ (ماهنامه) : 304 فریضه ی علم: 168، 189 فصوص: 427 فلسفه ی علوم: 388 فی ظلال القرآن: 312 قابوسنامه: 94 قحطی غذا در جهان سوم (مقاله) : 257، 258 قرآن كریم: 23، 30، 55، 56، 66، 69- 71، 74، 76، 78، 79، 81، 96، 107، 110، 111، 113، 114، 117، 121، 123- 125، 133، 135، 153، 165، 168، 179- 185، 189، 198، 199، 204، 206- 208، 216، 222، 224، 226، 227، 233، 241، 242، 252، 263، 264، 267، 271، 278، 279، 287، 300، 305، 311، 324، 327، 329، 343- 346، 349، 354، 379، 402، 403، 407، 412، 420، 425، 426، 430 قرب الاسناد: 313 قصّة الفلسفة الیونانیة: 133 قوانین الاصول: 230 قوت القلوب: 156 كارنامه ی اسلام: 254، 257 كافی: 146، 150، 151، 153، 209، 210، 237، 278، 302، 304، 310، 313 كشف المحجوب: 157 كشكول: 129 كلیات سعدی: 25، 26، 29 كلیات علوم اسلامی (جزوه) : 374، 388 كودك: 94، 95كیهان (روزنامه) : 39، 59، 76، 255، 281، 292 گفتار ماه: 168 گلستان: 102 گلشن راز: 121 لذات فلسفه: 20، 142، 356 لؤلؤ و مرجان: 71 ماركس و ماركسیسم: 223، 350 متنبّی و سعدی: 20، 22، 102، 104 مثنوی: 24، 104، 105، 119، 128، 230، 341 مجلّه ی رادیو: 40 محجة البیضاء: 132، 158، 225، 227، 272 محمّد خاتم پیامبران: 168، 283، 403 محمّد پیغمبری كه از نو باید شناخت: 165 مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی: 247 مسأله ی حجاب: 109، 286 مسمّط: 306 مسند احمد: 290 مشكلات اجتماعی قرن ما (مقاله) : 186 مصباح الولایة: 156 مصنفات: 248 مفاتیح الغیب: 291 مفردات راغب: 68، 75 مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی: 47، 52، 248، 336، 355، 356 مكتب تشیّع (ماهنامه) : 102 منتخب التأویل: 157 منطق الطیر: 122 من لایحضره الفقیه: 147 منهج التربیة الاسلامیة: 86، 94 منیة المرید: 165 میراث اسلام: 254 نامه ی فرهنگ (ماهنامه) : 86 نقد العلماء: 227 نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت:

286نقشی از حافظ: 429 نگاهی به تاریخ جهان: 253، 254 نگین (مجله) : 186، 250 نهج البلاغه: 23، 69، 70، 92، 99، 106، 145، 148، 162، 178، 214، 215، 217، 243، 325، 385، 402، 406، 417، 421، 422، 430 وحی و نبوت: 356 وحی و نبوت (محمدتقی شریعتی) : 384، 403 وداها: 32، 33 وسائل الشّیعه: 39، 94، 132، 133، 146، 148، 163، 243، 274، 278، 290، 313 وفیات الاعیان: 272 ولایت نامه: 131، 156 یادداشتهای بدون تاریخ (مقاله) : 256 یغما (مجله) : 157

---