بحار جلد ایمان و كفر، جزء آخر، باب الذنوب و آثارها: كافی عن ابی عبد اللّه علیه السلام قال: كان ابی یقول: ما من شی ء افسد للقلب من خطیئة، ان القلب لیواقع الخطیئة فلا تزال به حتی تغلب علیه فیصیر اعلاه اسفله [1]. ایضاً عن الكافی عن ابی جعفر علیه السلام قال: ما من عبد الاّ و فی قلبه نكتة بیضاء، فاذا اذنب ذنباً خرج فی النكتة نكتة سوداء، فان تاب ذهب تلك السواد و ان تمادی فی الذنوب زاد ذلك السواد حتی یغطّی البیاض، فاذا تغطّی البیاض لم یرجع صاحبه الی خیر ابداً و هو قول اللّه عزوجل: كلا بل ران علی قلوبهم ما كانوا یكسبون [2]. رجوع شود به ورقه های قلب، سیاه دلی و سیاه روزی. روان شناسی ثابت كرده كه بسیاری از جنونها جنون جنایت است، یعنی معلول جنایت است و بسیاری از بیماریهای عصبی و روانی مولود گناههای بزرگ و مخصوصاً مظالم است كه تحت فشار وجدان و برای رهایی از فشار وجدان پیدا شده. اساساً روان شناسان می گویند بعضی از جنونها علت عصبی ندارد، صرفاً علت روانی دارد، روح برای رهایی از فشار غصه به این شكل درمی آید، مصداق قول شاعر است:

بعضی دیوانگیها ممكن است علت عصبی نداشته باشد و صرفاً علت روانی و برای رهایی از فشار وجدان باشد، همان طوری كه بسر ابن ارطاة آخر كار دیوانه شد كه دو پسر عبیداللّه عباس را كشته بود و همچنین بعضی از قتله ی كربلا. پس، از جمله آثار گناه جنونها و بیماریهای عصبی است. شاید روایاتی كه تعبیر دارد كه قلب منكوس می شود، سیاه می شود، به همین آثار روانی كه روان شناسان گفته اند نظر داشته باشد. یكی از فواید توبه ی دینی و شرعی این است كه در اثر عرضه داشتن آنها به خدا و اطمینان به اینكه اگر بازگشت واقعی باشد خداوند می پذیرد، آن عقده، گشوده و روح، پالایش (به اصطلاح روان شناسی) می یابد و پاك می شود و میكروب روحی زایل می شود. اساساً علت تأثیر گناه مطلقاً- اگر بخواهیم روی اصول فروید توجیه كنیم- این است كه هر قوّه و نیرویی اگر سركوفته و رانده شود عوارض سوء دارد، در شعور مخفی ذخیره و نگاه داشته می شود.

همان طوری كه علیه وجدان انسان دوستی اگر گناه بشود عوارضی از نوع جنون و بیماریهای عصبی دارد (نظیر خلبان هیروشیما) [3]، اگر هم علیه وجدان و فطرت تقدیس- كه اصیل است در انسان- عمل گردد، خود به خود عوارضی دارد. حتماً كسانی كه تمام قوا و غرایز خود را كامیاب كرده اند، آنها سالم ترند و مسلماً عبّاد و عرفا از سلامت روانی بهره مندترند. گناهكاران واقعاً بیمار روحی اند به اصطلاح روان شناسی، نه تنها به اصطلاح شرعی كه جنبه ی قراردادی داشته باشد. ما خیال می كنیم كه می توانیم [آنچنان باشیم ] كه سعدی نقل می كند:

در اشتباهیم؛ در شعور مخفی ما چنان غم جانگداز و چنان عقرب جرّاری راه پیدا می كند كه با تغییر شكل، جان ما را می گزد كه خدا می داند. در آن جهان هم همین مار و عقربها ظهور می كند.

اینهاست آثار اعمال در انسان.

---