[1]عزیز نسفی معاصر ابن عربی در كتاب الانسان الكامل می نویسد:
ای درویش، از كفر تا به توحید راه بسیار است و از توحید تا به
اتحاد راه بسیار است و از اتحاد تا به وحدت هم راه بسیار
است، و وحدت است كه مقصد سالكان و مقصود روندگان
است
[2].
همیشه خدای بود و بس، همیشه خدای باشد و بس. . . وجود
یكی بیش نیست و آن وجود خدای است.
اهل وحدت می گویند كه وجود یكی بیش نیست و آن وجود
خدای است و به غیر وجود خدای وجودی دیگر نیست و
امكان ندارد كه باشد. . . این یك وجود، ظاهری دارد و باطنی.
جلد یازدهم . ج11، ص: 401
(انسان كامل ص 46)
نسفی در ص 49 انسان كامل گوید:
بدان كه اهل وحدت دو طایفه اند. یك طایفه می گویند كه وجود
یكی بیش نیست و آن وجود خدای است و به غیر از وجود
خدای وجود دیگر نیست و امكان ندارد كه باشد. . . طایفه ی دیگر
می گویند كه وجود بر دو قسم است: وجود حقیقی و وجود
خیالی. خدای وجود حقیقی دارد و عالم وجود خیالی دارد.
او گوید:
وحدتی است پیش از كثرت و وحدتی است بعد از كثرت. . .
حكما از وحدت اول باخبرند و از وحدت دوم بی بهره.
(ص 179انسان كامل)
[1] [مطالبی كه زیر این عنوان آمده دستخط استاد نیست. ]
[2] . كتاب الانسان الكامل، تصحیح ماریژان موله، چاپ 1341، ص 44.