محبت برای
طبیعت و عشق
برای مافوق
طبیعت آفریده
شده استعطف به آنچه در حاشیه ی یادداشتهایی در باره ی زن نمره ی 6 گفته
شد، محبت وسیله ای است كه در طبیعت برای رساندن انسان به
هدفهایی یا رسیدن طبیعت به هدفهای خودش قرار داده شده، مثل
محبت مرد و زن به یكدیگر، محبت به فرزندان در حیوانات عموماً و
محبت به همنوع و امثال اینها. محبت با منطق و تعقل هماهنگ است و
هم قابل كثرت و به اصطلاح قابل تقسیم است. اما عشق نه با عقل و
منطق سازگار است- همان طوری كه شعرای ما گفته اند- و نه قابل
كثرت و تعدد است و نه به درد هدفهای طبیعت و انسان می خورد و
لهذا عشق به یكی از مظاهر طبیعت با سایر دستگاههای طبیعت
هماهنگی ندارد. از این رو می توان فهمید كه عشق برای طبیعت
جلد یازدهم . ج11، ص: 466
آفریده نشده است، چون آنقدر سركش است كه به درد طبیعت
نمی خورد. عشق برای افقی مافوق طبیعت است كه برای مرحله ای
فوق مرحله ی عقل است كه در آنجا وسیله نیست بلكه خود هدف
است.