مطلب دیگری كه در اینجا هست این است كه اساس تربیت در انسان باید بر شكوفا كردن روح باشد. آیا دوره های مختلف عمر از این نظر فرق می كند یا نه؟ مسلّم فرق می كند. بعضی دوره ها تناسب و موقعیت بسیار بهتری برای شكوفا شدن استعدادها دارد. همین دوره بعد از هفت سالگی كه در احادیث هم به آن عنایت شده كه از آن به بعد به تربیت بچه توجه بشود- از هفت سالگی تا حدود سی سالگی- دوره بسیار مناسبی است برای شكوفا شدن روح از نظر انواع استعدادها: استعداد علمی، استعداد دینی و حتی استعداد اخلاقی. و لهذا جزء بهترین دوران عمر هر كسی همان دوران محصل بودن اوست، چون هم اوان روحش یك اوان بسیار مناسبی است و هم در این اوان در یك محیطی قرار می گیرد كه روز به روز بر معلومات، افكار، اندیشه، ذوقیات و عواطفش افزوده می شود. برای طلبه ها این دوره طلبگی یك یادگار بسیار خوب و عالی است. كسانی كه چندسالی طلبگی كرده اند، تا آخر عمر از خوشیهای دوران طلبگی یاد می كنند، با اینكه در این دوران از نظر شرایط مادی معمولاً در وضع خوبی نیستند و در اواخر عمر در شرایط خیلی بهتری هستند. در آن دوره غالبا در فقر و بی چیزی و مسكنت می باشند، منتها چون همه در یك سطح هستند ناراحتی ندارند. دوره خیلی خوبی است چون واقعا دوره بالندگی انسان است، و اگر در این دوره انسان از نظر علمی و معنوی محروم بماند یك زیانی است كه نمی شود گفت صددرصد در سنین بزرگی و در پیری جبران شدنی است. مطلب دیگر كه مطلبی اساسی است این است كه از نظر اسلامی آن چیزی كه در انسان باید پرورش بیابد و در واقع تربیت بشود چیست؟ انسان دارای جسم است و یك سلسله قوای جسمانی، و دارای روح و یك سلسله قوای روحانی [1]. از نظر اصطلاحات روان شناسی نیز استعدادهای جسمانی یك سلسله استعدادهاست و استعدادهای روحانی یك سلسله استعدادهای دیگر [2].

---