حال معیار فعل اخلاقی چیست؟ برخی گفته اند كه ملاك و معیار فعل اخلاقی این است كه براساس غیردوستی باشد نه براساس خوددوستی. زیرا انسان نمی تواند كار ارادی اش مثل حرف زدن یا قدم زدن انگیزه نداشته باشد، ولی یك وقت انگیزه انسان از كاری كه انجام می دهد ایصال نفع به خود یا دفع ضرر از خود است كه اینچنین كاری را كار اخلاقی نمی نامیم چون هر موجود زنده ای به حكم طبیعت اولیه خودش غریزتا دنبال جلب منافع برای خود و دفع مضرات از خود است. ولی همین قدر كه كار انسان از حوزه خودی و فردی خارج شد و جنبه غیردوستی به خود گرفت و برای جلب منافع برای غیر یا دفع ضرر از غیر بود، می شود كار اخلاقی. پس طبق این نظریه هر عملی كه در حوزه خود دوستی است، فعل غیراخلاقی و هر عملی كه در حوزه دگردوستی است، فعل اخلاقی نامیده می شود. این بیان، بیان تمامی نیست، زیرا ممكن است همان غیرخواهی و دگرخواهی هم در مواردی غریزی و طبیعی و به حكم و فرمان طبیعت باشد و این نمی تواند عنوان اخلاقی به خود بگیرد، مثل محبت مادر- اعمّ از انسان و غیر انسان- نسبت به فرزند خودش. هر حیوانی به حكم غریزه، فرزند خود را دوست دارد. آیا ما می توانیم محبتهای مادران نسبت به فرزندان را كه تحت تأثیر طبیعت انجام می دهند كار اخلاقی بنامیم؟ آیا این كار، اخلاقی است یا طبیعی؟ مادر به لحاظ غریزه، بچه اش را در نهایت درجه دوست دارد و به حكم این دوستی طبیعی به بچه اش ایصال نفع می كند و حتی ایثار می كند، یعنی از خودش كم می گذارد و به او می دهد، و لذا محبت مادرانه اختصاص به انسان ندارد، در حیوانات هم هست. ممكن است این نظریه را به این تعبیر بگوییم كه معیار فعل اخلاقی، ایثار است. ولی باید دید ایثار به چه انگیزه ای صورت می گیرد. گاهی انسان ایثار می كند و غیر را بر خود مقدّم می دارد به خاطر حبّ شهرت و خوشنامی یا به خاطر تعصبات قومی و فامیلی و غیره. خیلی اوقات اتفاق می افتد كه افرادی تحت تأثیر احساسات خاص میهنی یا غیرمیهنی یا خودخواهی و یا برای اینكه نامشان در تاریخ بماند، حتی خود را فدا هم می كنند. تازه این افراد، خودخواهان بزرگی نیز هستند. پس صرف ایثار را نمی توان معیار فعل اخلاقی نامید، زیرا ایثار با خودخواهی هم جور در می آید. باز تعبیر اول كه گفتیم: «هر فعلی كه انگیزه اش دگرخواهی باشد نه خودخواهی، فعل اخلاقی است» از این تعبیر كاملتر بود، ولی چنانكه گفتیم آن هم كافی نیست.