البته این نهضت بعدها به وسیله علمای بزرگی كه یكی از آنها مرحوم وحید بهبهانی است سركوب شد. وحید بهبهانی استاد بحرالعلوم بوده و در دوره بعد از صفویه می زیسته است. این مرد از آن كسانی است كه نهضت تعقل و اجتهاد را در مقابل اخباریین پایه گذاری كرد و از نو اجتهاد را در مقابل این جمود و قشریگری زنده كرد، و بعد از او مرحوم شیخ انصاری- كه او را استاد المتأخّرین می گویند- آخرین ضربه را به نفع اجتهاد و علیه اخباریگری وارد كرد [1]، به طوری كه دیگر بعد از آن اخباریین كمر راست نكردند [2]. ولی فكر اخباریگری بكلی از بین نرفته. حتی در بسیاری از مجتهدین نیز افكار اخباریگری هنوز نفوذ دارد و بقایایش در افكار آنها هست. این یك تاریخچه مختصری بود [از ارزش تعقل در نظر مسلمین ] كه نشان می دهد در عین اینكه اسلام (حتی در مظهر حدیث آن) این همه برای عقل احترام قائل شده، ولی جریانهای اجتماعی گاهی همه چیز را درهم می پیچد. این جریانها در عالم اسلام پیدا شد، هم در دنیای تسنن و هم در دنیای تشیع. در این زمینه ما نمی خواهیم به تفصیل بحث كنیم، چون خوشبختانه باید بگوییم كه اكنون در میان ما شیعیان عدلیگری بر اشعریگری پیروز است، لااقل از نظر منطق. شما هركتابی از كتابهایی را كه امروز در حوزه های علمیه تدریس می شود باز كنید، این مطلب را ملاحظه می نمایید. از هر طلبه ای اگر بپرسید: ما كه شیعه هستیم، از عدلیه هستیم یا از غیر عدلیه؟ می گوید از عدلیه. یا اگر بپرسید: آیا ما طرفدار حسن و قبح عقلی هستیم یا منكر آن؟ می گوید: ما طرفدار حسن و قبح عقلی هستیم. علتش این است كه امثال شیخ انصاری پایه این مطلب را كاملاً تحكیم كردند، و آن جریان ملاّ امین استرآبادی هم جریانی بود كه در این وسطها پیدا شد.

---