پیش قسمت دوم بحث درباره اراده بود [1]. عرض كردیم كه یكی از استعدادهایی كه در انسان قطعا باید پرورش پیدا كند اراده است. فرق اراده را با میل و میلها بیان كردیم، و عرض كردیم كه اشتباه است كه بعضی ها اراده را از مقوله میلها دانسته و خیال كرده اند اراده همان میل بسیار شدید است. اراده یك قوّه و نیروی دیگری است در انسان، وابسته به عقل انسان است، برخلاف میل كه وابسته به طبیعت انسان است. میل از نوع كشش و جاذبه است كه اشیاء مورد نیاز، انسان را به سوی خود می كشند و به هر اندازه كه میل شدیدتر باشد، اختیار از انسان مسلوب تر است؛ یعنی انسان در اختیار یك قدرت بیرون از خود است، برعكس اراده كه یك نیروی درونی است. انسان، با اراده خودش را از تأثیر نیروهای بیرونی خارج و مستقل می كند. اراده هرمقدار كه قویتر باشد، بر اختیار انسان افزوده می شود و انسان بیشتر مالك خود و كار خود و سرنوشت خود می گردد.

---