دو آیه به یادم هست. در یك آیه محبتهایی را كه اثر نیك دارد توصیه می كند، می فرماید: وَ لا تَسْتَوِی اَلْحَسَنَةُ وَ لاَ اَلسَّیِّئَةُ نیكی و بدی- قرینه نشان می دهد كه یعنی نیكی كردن به مردم و بدی كردن به مردم- هرگز مانند یكدیگر نیست، یعنی اثر نیكی با اثر بدی یكی نیست. اِدْفَعْ بِالَّتی هِیَ اَحْسَنُ آن كه به تو بدی می كند، تو به نیكوترین وجهی به او نیكی كن. او به تو بدی كرده، تو به او نیكی كن. فَإِذَا اَلَّذِی بَیْنَكَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ [1]همان كسی كه با تو دشمنی دارد، او كه بدی می كند تو اگر بخشایش و عفو داشته باشی و بلكه متقابلاً به او نیكی كنی، خواهی دید كه دشمنی او تبدیل به دوستی شد. سعدی می گوید (مضمونِ همین آیه است) : البته بدیهی است كه دستورهای اخلاقی كلیت ندارد. موردش مشخص است.

در جایی می گویند نیكی كن كه با نیكی بتوانی قلب طرف را تغییر دهی، عوض كنی و خوب نمایی. پس اگر در جایی ما بخواهیم محبت كنیم، محبتی كه طرف را خوشایند هم باشد و بدانیم كه اثر این محبت این است كه یك دشمنی را از میان می برد، می گوید محبت كن. مخاطب، پیغمبر است. دشمن پیغمبر، دشمن دین هم هست. مسئله «مؤلَّفةُ قُلوبهم» در اسلام چیست؟ یكی از مصارف زكات، مؤلّفة قلوبهم است. مؤلّفة قلوبهم یعنی كافرهای ظاهر مسلمان ضعیف الایمانی كه اینها را با محبت كردن و حتی با احسان مالی باید نگاه داشت. این یك آیه بود، كه به این مضمون ما خیلی داریم؛ در كلمات امیرالمؤمنین و در جاهای دیگر زیاد داریم.

---