همچنین كار روی احساس انسان اثر می گذارد، آن كه در اصطلاح قرآن «دل» گفته
می شود و آن چیزی كه رقّت، خشوع، قساوت، روشنی و تاریكی به او نسبت داده
می شود، می گوییم: فلان كس آدم رقیق القلبی است، فلانی آدم قسیّ القلبی است، یا
می گوییم: قلبم تیره شد، قلبم روشن شد؛ آن كانونی كه در انسان وجود دارد و ما
اسمش را دل می گذاریم. كار از جمله آثارش این است كه به قلب انسان خضوع و
خشوع می دهد، یعنی جلو قساوت قلب را می گیرد. بیكاری قساوت قلب می آورد
و كار، اقلّ فایده اش برای قلب انسان این است كه جلو قساوت قلب را می گیرد.
در مجموع، كار در عین اینكه معلول فكر و روح و خیال و دل و جسم آدمی
است، سازنده خیال، سازنده عقل و فكر، سازنده دل و قلب و به طور كلی سازنده و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج22، ص: 959
تربیت كننده انسان است.