خود آگاهی جهانی یعنی آگاهی به خود در رابطه اش به جهان كه: از كجا آمده ام؟ در كجا هستم؟ به كجا می روم؟ در این خود آگاهی، انسان كشف می كند كه جزئی از یك «كلّ» است به نام جهان، می داند یك جزیره ی مستقل نیست، وابسته است، به خود نیامده و به خود زیست نمی كند و به خود نمی رود، می خواهد وضع خود را در این «كلّ» مشخّص كند. سخن پرمغز علی (علیه السّلام) ناظر به این نوع از خود آگاهی است كه می گوید:

رحم اللّه امرأ علم من این؟ و فی این؟ و الی این؟ خدای رحمت كند آنكه را كه بداند از كجا آمده؟ در كجاست؟ به كجا می رود؟ این نوع از خود آگاهی یكی از لطیف ترین و عالی ترین دردمندیهای انسان را به وجود می آورد، آن دردمندی كه در حیوان و هیچ موجود دیگر در طبیعت وجود ندارد:

درد حقیقت داشتن. این خود آگاهی است كه انسان را تشنه ی حقیقت و جویای یقین می سازد، در تلاش اطمینان و آرامش قرار می دهد، آتش شعله ور شكّ و تردید به جانش می افكند و او را از این سو به آن سو می كشاند، آن آتشی كه به جان غزالی ها می افتد، خواب و خوراك را از آنها می گیرد، آنها را از مسند نظامیّه ها به زیر می آورد، آواره ی بیابانهاشان می كند و سالها در دیار غربت سر در گریبانشان می سازد [1]، همان آتشی كه «عنوان بصری» ها را از خانه و كاشانه شان كو به كو و شهر به شهر به دنبال حقیقت می كشاند [2]. این نوع از خود آگاهی است كه دغدغه ی سرنوشت را در انسان به وجود می آورد.

---