بعد از این استثنا این جمله آمده است: «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ » یعنی می باید روسری خود را بر روی سینه و گریبان خویش قرار دهند. البته روسری خصوصیتی ندارد، مقصود پوشیدن سر و گردن و گریبان است. همان طور كه قبلاً ازتفسیر كشّاف نقل كردیم- دیگران نیز همان طور گفته اند- زنان عرب معمولاً پیراهنهایی می پوشیدند كه گریبانهایشان باز بود، دور گردن و سینه را نمی پوشانید.

روسریهایی هم كه روی سر خود می انداختند از پشت سر می آویختند (همان طوری كه الآن بین مردان عرب متداول است) ، قهراً گوشها و بناگوشها و گوشواره ها و جلو سینه و گردن نمایان می شد. این آیه دستور می دهد كه باید قسمت آویخته ی همان روسریها را از دو طرف روی سینه و گریبان خود بیفكنند تا قسمتهای یاد شده پوشیده گردد.

ابن عباس در تفسیر این جمله گفته است: «تُغَطّی شَعْرَها وَصَدْرَها و تَرائِبَها وَ سَوالِفَها» [1]یعنی زن مو و سینه و دور گردن و زیر گلوی خود را بپوشاند.

این آیه حدود پوشش را مشخص می كند. در ذیل این آیه شیعه و سنّی روایت كرده اند كه:

«روزی در هوای گرم مدینه زنی جوان و زیبا درحالی كه طبق معمول روسری خود را به پشت گردن انداخته و دور گردن و بناگوشش پیدا بود از كوچه عبور می كرد.

مردی از اصحاب رسول خدا از طرف مقابل می آمد. آن منظره ی زیبا سخت نظر او را جلب كرد و چنان غرق تماشای آن زیبا شد كه از خودش و اطرافش غافل گشت و جلو خودش را نگاه نمی كرد. آن زن وارد كوچه ای شد و جوان با چشم خود او را دنبال می كرد. همان طور كه می رفت ناگهان استخوان یا شیشه ای كه از دیوار بیرون آمده بود به صورتش اصابت كرد و صورتش را مجروح ساخت. وقتی به خود آمد كه خون از سر و صورتش جاری شده بود. با همین حال به حضور رسول اكرم رفت و ماجرا را به عرض رساند. اینجا بود كه آیه ی مباركه نازل شد: قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ الی آخر [2] این تركیب لغوی یعنی تركیب لغت «ضرب» با لغت «علی » این معنی را می رساند كه چیزی را بر روی چیز دیگر قرار دهند به طوری كه مانع و حاجبی بر او شمرده شود.

در تفسیر كشّاف می گوید:

ضَرَبَتْ بِخِمارِها عَلی جَیْبِها كَقَوْلِكَ ضَرَبْتُ بِیَدی عَلَی الْحائِطِ اِذا وَضَعْتَها عَلَیْهِ. .

این تعبیر نظیر این است كه بگوییم دست خود را روی دیوار گذاشتیم.

ایضاً در كشّاف در ذیل آیه ی 11 از سوره ی كهف كه این تركیب لغوی در آنجا آمده است و می فرماید: «فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ » می گوید:

اَیْ ضَرَبْنا عَلَیْها حِجاباً مِنْ اَنْ تَسْمَعَ. .

یعنی بر روی گوشهای آنها پرده ای قرار دادیم كه نشنوند.

در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه ی مورد بحث می گوید:

«زنان مأمور شده اند كه روسریهای خود را بر روی سینه ی خود بیفكنند تا دور گردن آنان پوشیده شود. گفته شده است كه قبلاً دامنه ی روسریها را به پشت سر می افكندند و سینه هایشان پیدا بود. كلمه ی «جیوب» (گریبانها) كنایه است از سینه ها، زیرا گریبانهاست كه روی سینه ها را می پوشاند. و گفته شده است كه از آن جهت این دستور رسیده است كه زنان موها و گوشواره ها و گردنهای خویش را بپوشانند.

ابن عباس در ذیل این آیه گفته است: زن باید موی و سینه و دور گردن و زیر گلوی خویش را بپوشاند. » .

تفسیر صافی نیز بعد از ذكر جمله ی «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ » می گوید: «برای اینكه گردنها پوشیده شود. » .

به هر حال منظور این است كه این آیه در كمال صراحت حدود پوشش لازم رابیان می كند. مراجعه به تفاسیر و روایات اعمّ از شیعه و سنی و مخصوصاً روایات شیعه كاملاً مطلب را روشن می كند و جای تردید در مفهوم آیه باقی نمی گذارد.

---